หลักการเขียนทับศัพท์ภาษาจีนฮกเกี้ยน (หมิ่นหนาน)
เขียนเมื่อ 2019/11/25 00:56
แก้ไขล่าสุด 2022/03/23 20:05
สำหรับบทความนี้จะขอเสนอหลักการทับศัพท์ภาษาจีนฮกเกี้ยน (ภาษาหมิ่นหนาน) เป็นภาษาไทย
ฮกเกี้ยนมีแบ่งย่อยเป็นหลายสำเนียง สำเนียงที่มักยึดเป็นมาตรฐานกันมากคือสำเนียงเซี่ยเหมิน และสำเนียงมาตรฐานไต้หวันก็ใช้มาตรฐานใกล้เคียงกับสำเนียงเซี่ยเหมิน แม้จะแตกต่างกันเล็กน้อย
ในที่นี้ข้อมูลอ้างอิงตามพจนานุกรมของทางไต้หวันเป็นหลัก ซึ่งใช้สำเนียงไทเปเป็นมาตรฐาน
https://www.moedict.tw/'閩
https://twblg.dict.edu.tw/holodict_new/default.jsp
ภาษาฮกเกี้ยนมีระบบการเขียนบอกเสียงอ่านอยู่หลากหลายแบบ แต่ที่นิยมใช้คือเป่อ่วยยี (白话字/白話字) และ ไถหลัวพินอิน (台罗拼音、台羅拼音) หรือเรียกย่อๆว่า "ไถหลัว"
เป่อ่วยยีเป็นระบบที่ใช้มานานโดยเริ่มมีที่มาจากทางจีนแผ่นดินใหญ่ ส่วนไถหลัวเป็นระบบที่คิดขึ้นใหม่โดยทางไต้หวัน ใช้เป็นมาตรฐานในพจนานุกรมของทางไต้หวัน แต่โดยภาพรวมยังใช้ไม่แพร่หลายเท่า
ใน wikipedia มีหน้าภาษาจีนฮกเกี้ยน เขียนด้วยเป่อ่วยยี https://zh-min-nan.wikipedia.org
ใน wiktionary ก็มีแสดงเสียงอ่านจีนฮกเกี้ยน โดยจะใช้เป่อ่วยยีเป็นหลัก
เป่อ่วยยีกับไถหลัวมีความใกล้เคียงกันมาก ไม่ค่อยต่างกันนัก ในที่นี้จะแสดงทั้ง ๒ แบบควบคู่กันไปโดยถ้าคำไหนต่างจะคั่นด้วย / ส่วนที่เขียนแบบเดียวคือทั้งสองแบบเขียนไม่ต่างกัน
วรรณยุกต์
ภาษาฮกเกี้ยนเดิมทีมีวรรณยุกต์ทั้งหมด ๘ เสียง แต่ในฮกเกี้ยนมาตรฐานปัจจุบันเหลือเพียง ๗ เสียง
คำในภาษาจีนฮกเกี้ยนจะมีการแปรเสียงวรรณยุกต์ (变调/變調) เกิดขึ้นเมื่อไปนำหน้าคำอื่นเพื่อขยาย หรือคำกริยาที่มีกรรม ดังนั้นคำเดิมหากอยู่คนละตำแหน่งของคำอาจออกเสียงวรรณยุกต์ต่างกัน
ทั้งในเป่อ่วยยีและไถหลัวจะใช้สัญลักษณ์วางบนตัวสระแทนเสียงวรรณยุกต์ ทั้ง ๒ ระบบนี้ใช้สัญลักษณ์แบบเดียวกันจึงไม่ชวนสับสน นอกจากนี้ก็ยังมีการใช้ตัวเลขเพื่อแทนเสียงวรรณยุกต์ด้วย ซึ่งจะสะดวกใช้แทนในกรณีที่ไม่สามารถพิมพ์สัญลักษณ์บนวรรณยุกต์ได้
ตัวเลขที่ใช้แทนวรรณยุกต์จะตรงกับ ๘ เสียงที่ใช้ในเพ็งอิมของภาษาจีนแต้จิ๋ว โดยของฮกเกี้ยนจะไม่มีเสียงวรรณยุกต์ที่ 6 แต่ตัวเลขก็ไม่ได้เลื่อนขึ้น ปล่อยเลข 6 ว่างไว้
ไม่ว่าจะแสดงด้วยตัวเลขหรือสัญลักษณ์ เสียงวรรณยุกต์ที่แสดงในเป่อ่วยยีล้วนเป็นเสียงวรรณยุกต์ก่อนแปรเสียง แต่ในการเขียนทับศัพท์เป็นภาษาไทยจะเขียนตามเสียงที่ออกจริง คือเป็นเสียงที่แปรแล้วทั้งหมด
ต่อไปนี้เป็นตารางแสดงวรรณยุกต์ต่างๆ พร้อมทั้งแสดงเสียงที่จะแปรไปเมื่อนำหน้าคำอื่น และตัวอย่าง
ในจำนวนนั้นแยกเป็นวรรณยุกต์เสียงเปิด (คำเป็น) ๕ คือ 1,2,3,5,7 และเสียงกัก (คำตาย) ๒ เสียง คือ 4 และ 8
เสียงกักในภาษาฮกเกี้ยนหมายถึงคำที่สะกดด้วยแม่กก แม่กด แม่กบ หรือเสียงกักเส้นเสียง ซึ่งในเป่อ่วยยีและไถหลัวจะแทนด้วย h ตรงกับคำตายไร้ตัวสะกดในภาษาไทย
หลักการแปรสำหรับคำที่เป็นเสียงกักเส้นเสียงจะต่างจากที่เป็นแม่กด กก กด กบ ดังที่แสดงในตาราง จึงต้องแยกกรณี
สรุปหลักการแปรเสียงโดยรวมได้ดังนี้
กรณีเสียงกักเส้นเสียงนั้นเมื่อแปรเสียงแล้วจะกลายเป็นเสียงเปิด โดยถ้าดูที่เป่อ่วยยีหรือไถหลัวก็คือ h หายไป ส่วนในภาษาไทยคือเปลี่ยนจากสระเสียงสั้นเป็นเสียงยาว
ตัวอย่าง 白話字 pe̍h-ōe-jī เมื่ออ่านแยกคำก็คือ pe̍h "เป๊ะ" + ōe "อวย" + jī "ยี" แต่เมื่อรวมกันจะกลายเป็น pè-òe-jī "เป่อ่วยยี" โดยที่เสียง pe̍h กลายเป็น pè
肉粽 bah-chàng "บะ"+"จั่ง" ในที่นี้ bah เป็นเสียง 4 แปรเป็นเสียง 2 คือเสียงโท อ่านเป็น bá-chàng "บ้าจั่ง"
เรื่องวรรณยุกต์มีรายละเอียดยิบย่อยมากมาย สำหรับรายละเอียดเพิ่มเติมเกี่ยวกับเรื่องวรรณยุกต์อ่านได้ในบทความนี้ https://phyblas.hinaboshi.com/20170825
พยัญชนะต้น
ในภาษาจีนฮกเกี้ยนมีเสียงพยัญชนะต้นทั้งหมด ๑๗ ตัว ดังนี้
ที่เป่อ่วยยีและไถหลัวเขียนต่างกันมีแค่ ๒ ตัว คือ ch/ts กับ chh/tsh ที่เหลือเหมือนกันทั้งหมด
๔ เสียงด้านล่างสุดของตาราง ได้แก่ ch, chh, j, s ล้วนมีเสียงอ่าน ๒ แบบ ซึ่งแทนด้วย IPA ต่างกัน โดยด้านล่างเป็นเสียงอ่านเมื่อตามด้วยสระ i แต่เป็นความแตกต่างเล็กน้อยไม่มีผลต่อการทับศัพท์ด้วยภาษาไทย
ความเปลี่ยนแปลงแตกต่างของเสียงในส่วนนี้เทียบเคียงได้กับเสียง z/j, c/q, s/x ในจีนกลาง แต่ในระบบเป่อวยยีและไถหลัวจะไม่มีการเปลี่ยนอักษรที่ใช้เหมือนอย่างในพินอินของจีนกลาง
เสียง g ไม่มีในภาษาไทย แต่ใกล้เคียง "ง" จึงแทนด้วย "ง" ซึ่งจะซ้ำกับ ng ไม่อาจแยกแยะได้เมื่อเขียน แต่กรณีที่ต้องการแยกแยะอาจเติม ' นำหน้าเพื่อบอกความต่าง
สระและตัวสะกด
ภาษาฮกเกี้ยนมีสระและตัวสะกดหลากหลาย ตัวสะกดมีทั้งแม่กก กง กด กน กบ กม เหมือนกับในภาษาไทย และยังมีเสียงกักเส้นเสียง นอกจากนี้ยังมีเสียงนาสิก (เสียงออกจมูก แทนด้วย ⁿ ในเป่อ่วยยีหรือ nn ในไถหลัว)
ตารางแจกแจงสระและตัวสะกดทั้งหมด (ไม่รวมเสียงนาสิก)
อันที่มีขีด / คั่นคือในเป่อ่วยยีกับไถหลัวเขียนต่างกัน โดยทางซ้ายคือเป่อ่วยยี ทางขวาคือไถหลัว
เสียงนาสิกคือเสียงออกจมูก ซึ่งไม่มีในภาษาไทย และคนไทยทั่วไปจะแยกเสียงนี้ไม่ได้ จึงมักไม่มีผลต่อการเขียนทับศัพท์เป็นภาษาไทย จึงไม่ได้แสดงในตารางนี้ การเขียนจะเหมือนกับแบบไม่มีนาสิก เช่น aⁿ/ann จะเขียน "อา" เหมือนกับ a
แต่หากต้องการเขียนให้แยกความแตกต่างอาจเขียนเป็น "อา*" โดยใช้ * ต่อท้ายแทนการออกเสียงนาสิก
ต่อไปจะแจกแจงแต่ละเสียงและยกตัวอย่าง
สระเดี่ยว
มีอยู่ ๖ เสียง โดยใช้อักษร a (อา), e (เอ) i (อี) o (เออ/โอ) u (อู) และมีอีกเสียงซึ่งแทนสระออ ซึ่งในเป่อ่วยยีใช้ o͘ คือเป็นตัว o แล้วเติมจุดด้านบน ส่วนในไถหลัวจะใช้ oo
เสียง o อาจออกเสียง "เออ" หรือ "โอ" ก็ได้ แต่ในไต้หวันจะใช้ "เออ" เป็นมาตรฐานเป็นหลัก ในที่นี้ก็จะยึด "เออ" เป็นหลัก
สระประสม
สระประสมเกิดจากสระ ๒ ตัวหรือ ๓ ตัวมารวมกัน ในภาษาจีนฮกเกี้ยนมีสระประสมอยู่หลากหลาย ซึ่งส่วนใหญ่มีในภาษาไทยจึงเทียบเคียงได้ง่าย
เสียงที่ไม่มีในภาษาไทยคือเสียง io คือสระอีตามด้วยสระเออ (หรือโอ) ในที่นี้จะเขียนแทนด้วยสระเอียเพื่อความง่าย แต่หากต้องการเขียนให้แยกชัดอาจเขียนเป็น "อี^เออ"
สระเดี่ยว+นาสิก
เมื่อตามด้วยเสียงนาสิกก็เขียนเหมือนกับแบบที่ไม่มีเสียงนาสิกอยู่ คือตัด ⁿ หรือ nn ทิ้งไป แต่หากต้องการเขียนให้แยกก็เติม *
สระประสมสองเสียง+นาสิก
สระเดี่ยว+ตัวสะกด
เมื่อมีตัวสะกดต่อท้ายโดยส่วนใหญ่แล้วจะออกเสียงเหมือนตอนไม่มีตัวสะกด แค่เพิ่มเสียงตัวสะกดเข้ามาตอนท้าย แต่ก็มีบางเสียงที่รูปแบบการเขียนต่างออกไปเมื่อมีตัวสะกดตามมา
ที่ควรระวังคือเสียงที่สะกดด้วยตัว o ได้แก่ om, op, ong, ok ทั้งหมดนี้เป็นสระออเหมือนกับ o͘/oo ไม่ใช่เสียงสระเออ (หรือโอ) เหมือนอย่าง o เฉยๆ
โดยพื้นฐานแล้วเสียง o ในกรณีนี้จะเป็นเสียงสั้น จึงควรใส่ไม้ไต่คู้ด้วย แต่กรณีที่ต้องเขียนรูปวรรณยุกต์ก็ค่อยตัดไม้ไต่คู้เพื่อใส่รูปวรรณยุกต์แทน
นอกจากนี้มีที่ค่อนข้างพิเศษคือเสียง eng/ing และ ek/ik ซึ่งเสียงนี้จริงๆแล้วเป็นสระประสม เสียง อี^เออะ ซึ่งไม่มีในภาษาไทย ไม่ใช่ทั้งสระอิหรือสระเอะ แต่เพื่อความง่ายจะเขียนเป็นสระอิเฉยๆ และขอใส่รวมอยู่ในส่วนของสระเดี่ยว แม้ว่าในทางปฏิบัติจะเป็นสระประสมก็ตาม
สระประสมสองเสียง+ตัวสะกด
สระประสมสองเสียงที่ตามด้วยตัวสะกดนั้นส่วนใหญ่ก็มีในภาษาไทยจึงไม่ยากที่จะเขียน แต่ก็มีเสียงที่ไม่มี คือ iong และ iok ซึ่งเป็นเสียง "อี^อ็อง" และ "อี^อ็อก" ในที่นี้จะเขียนแทนด้วย "อย็อง" และ "อย็อก"
ฮกเกี้ยนมีแบ่งย่อยเป็นหลายสำเนียง สำเนียงที่มักยึดเป็นมาตรฐานกันมากคือสำเนียงเซี่ยเหมิน และสำเนียงมาตรฐานไต้หวันก็ใช้มาตรฐานใกล้เคียงกับสำเนียงเซี่ยเหมิน แม้จะแตกต่างกันเล็กน้อย
ในที่นี้ข้อมูลอ้างอิงตามพจนานุกรมของทางไต้หวันเป็นหลัก ซึ่งใช้สำเนียงไทเปเป็นมาตรฐาน
https://www.moedict.tw/'閩
https://twblg.dict.edu.tw/holodict_new/default.jsp
ภาษาฮกเกี้ยนมีระบบการเขียนบอกเสียงอ่านอยู่หลากหลายแบบ แต่ที่นิยมใช้คือเป่อ่วยยี (白话字/白話字) และ ไถหลัวพินอิน (台罗拼音、台羅拼音) หรือเรียกย่อๆว่า "ไถหลัว"
เป่อ่วยยีเป็นระบบที่ใช้มานานโดยเริ่มมีที่มาจากทางจีนแผ่นดินใหญ่ ส่วนไถหลัวเป็นระบบที่คิดขึ้นใหม่โดยทางไต้หวัน ใช้เป็นมาตรฐานในพจนานุกรมของทางไต้หวัน แต่โดยภาพรวมยังใช้ไม่แพร่หลายเท่า
ใน wikipedia มีหน้าภาษาจีนฮกเกี้ยน เขียนด้วยเป่อ่วยยี https://zh-min-nan.wikipedia.org
ใน wiktionary ก็มีแสดงเสียงอ่านจีนฮกเกี้ยน โดยจะใช้เป่อ่วยยีเป็นหลัก
เป่อ่วยยีกับไถหลัวมีความใกล้เคียงกันมาก ไม่ค่อยต่างกันนัก ในที่นี้จะแสดงทั้ง ๒ แบบควบคู่กันไปโดยถ้าคำไหนต่างจะคั่นด้วย / ส่วนที่เขียนแบบเดียวคือทั้งสองแบบเขียนไม่ต่างกัน
วรรณยุกต์
ภาษาฮกเกี้ยนเดิมทีมีวรรณยุกต์ทั้งหมด ๘ เสียง แต่ในฮกเกี้ยนมาตรฐานปัจจุบันเหลือเพียง ๗ เสียง
คำในภาษาจีนฮกเกี้ยนจะมีการแปรเสียงวรรณยุกต์ (变调/變調) เกิดขึ้นเมื่อไปนำหน้าคำอื่นเพื่อขยาย หรือคำกริยาที่มีกรรม ดังนั้นคำเดิมหากอยู่คนละตำแหน่งของคำอาจออกเสียงวรรณยุกต์ต่างกัน
ทั้งในเป่อ่วยยีและไถหลัวจะใช้สัญลักษณ์วางบนตัวสระแทนเสียงวรรณยุกต์ ทั้ง ๒ ระบบนี้ใช้สัญลักษณ์แบบเดียวกันจึงไม่ชวนสับสน นอกจากนี้ก็ยังมีการใช้ตัวเลขเพื่อแทนเสียงวรรณยุกต์ด้วย ซึ่งจะสะดวกใช้แทนในกรณีที่ไม่สามารถพิมพ์สัญลักษณ์บนวรรณยุกต์ได้
ตัวเลขที่ใช้แทนวรรณยุกต์จะตรงกับ ๘ เสียงที่ใช้ในเพ็งอิมของภาษาจีนแต้จิ๋ว โดยของฮกเกี้ยนจะไม่มีเสียงวรรณยุกต์ที่ 6 แต่ตัวเลขก็ไม่ได้เลื่อนขึ้น ปล่อยเลข 6 ว่างไว้
ไม่ว่าจะแสดงด้วยตัวเลขหรือสัญลักษณ์ เสียงวรรณยุกต์ที่แสดงในเป่อ่วยยีล้วนเป็นเสียงวรรณยุกต์ก่อนแปรเสียง แต่ในการเขียนทับศัพท์เป็นภาษาไทยจะเขียนตามเสียงที่ออกจริง คือเป็นเสียงที่แปรแล้วทั้งหมด
ต่อไปนี้เป็นตารางแสดงวรรณยุกต์ต่างๆ พร้อมทั้งแสดงเสียงที่จะแปรไปเมื่อนำหน้าคำอื่น และตัวอย่าง
| เลข | สัญลักษณ์ | ระดับเสียง | เทียบ วรรณยุกต์ไทย |
แปรเสียงเป็น | ตัวอย่าง | ||
| 1 | a | สูงเรียบ | ˦ (4) | ตรี | 7 | 东/東 = tong = ต๊อง | 番 = huan = ฮ้วน |
| 2 | á | สูงไปกลาง | ˥˧ (53) | โท | 1 | 董 = tóng = ต้อง | 反 = huán = ฮ่วน |
| 3 | à | ต่ำเรียบ | ˩ (1) | เอก | 2 | 冻/凍 = tòng = ต่อง | 贩/販 = huàn = ห่วน |
| 4 | ah | ต่ำกัก | ˨̚ (2) | เอก | 8 (p,t,k) ,2 (h) | 督 = tok = ต็อก | 法 = huat = หวด |
| 5 | â | ต่ำไปสูง | ˨˦ (24) | จัตวา | 7 | 同 = tông = ต๋อง | 烦/煩 = huân = หวน |
| 6 | ǎ | - | |||||
| 7 | ā | กลางเรียบ | ˧ (3) | สามัญ | 2 | 洞 = tōng = ต็อง | 范/範 = huān = ฮวน |
| 8 | a̍h | สูงกัก | ˦̚ (4) | ตรี | 4 (p,t,k) ,3 (h) | 毒 = to̍k = ต๊อก | 罰 = hua̍t = ฮ้วด |
ในจำนวนนั้นแยกเป็นวรรณยุกต์เสียงเปิด (คำเป็น) ๕ คือ 1,2,3,5,7 และเสียงกัก (คำตาย) ๒ เสียง คือ 4 และ 8
เสียงกักในภาษาฮกเกี้ยนหมายถึงคำที่สะกดด้วยแม่กก แม่กด แม่กบ หรือเสียงกักเส้นเสียง ซึ่งในเป่อ่วยยีและไถหลัวจะแทนด้วย h ตรงกับคำตายไร้ตัวสะกดในภาษาไทย
หลักการแปรสำหรับคำที่เป็นเสียงกักเส้นเสียงจะต่างจากที่เป็นแม่กด กก กด กบ ดังที่แสดงในตาราง จึงต้องแยกกรณี
สรุปหลักการแปรเสียงโดยรวมได้ดังนี้
กรณีเสียงกักเส้นเสียงนั้นเมื่อแปรเสียงแล้วจะกลายเป็นเสียงเปิด โดยถ้าดูที่เป่อ่วยยีหรือไถหลัวก็คือ h หายไป ส่วนในภาษาไทยคือเปลี่ยนจากสระเสียงสั้นเป็นเสียงยาว
ตัวอย่าง 白話字 pe̍h-ōe-jī เมื่ออ่านแยกคำก็คือ pe̍h "เป๊ะ" + ōe "อวย" + jī "ยี" แต่เมื่อรวมกันจะกลายเป็น pè-òe-jī "เป่อ่วยยี" โดยที่เสียง pe̍h กลายเป็น pè
肉粽 bah-chàng "บะ"+"จั่ง" ในที่นี้ bah เป็นเสียง 4 แปรเป็นเสียง 2 คือเสียงโท อ่านเป็น bá-chàng "บ้าจั่ง"
เรื่องวรรณยุกต์มีรายละเอียดยิบย่อยมากมาย สำหรับรายละเอียดเพิ่มเติมเกี่ยวกับเรื่องวรรณยุกต์อ่านได้ในบทความนี้ https://phyblas.hinaboshi.com/20170825
พยัญชนะต้น
ในภาษาจีนฮกเกี้ยนมีเสียงพยัญชนะต้นทั้งหมด ๑๗ ตัว ดังนี้
| เปะอ่วยยี/ไถหลัว | IPA | ทับศัพท์ไทย | ตัวอย่าง |
| - | - | อ | 丫 = a = อ๊า |
| p | /p/ | ป | 巴 = pa = ป๊า |
| ph | /pʰ/ | พ, ผ | 怕 = phà = ผ่า |
| b | /b/ | บ | 麻 = bâ = บ๋า |
| m | /m/ | ม | 马/馬 = má = ม่า |
| t | /t/ | ต | 打 = tá = ต้า |
| th | /tʰ/ | ท, ถ | 剃 = thì = ถี่ |
| n | /n/ | น | 但 = nā = นา |
| l | /l/ | ล | 拉 = la = ล้า |
| k | /k/ | ก | 嘉 = ka = ก๊า |
| kh | /kʰ/ | ค, ข | 尻 = kha = ค้า |
| g | /g/ | ง ('ง) | 牙 = gâ = หงา ('หงา) |
| ng | /ŋ/ | ง | 雅 = ngá = ง่า |
| h | /h/ | ฮ, ห | 夏 = hā = ฮา |
| ch/ts | /ʦ/ /ʨ/ |
จ | 早 = chá/tsá = จ้า 之 = chi/tsi = จี๊ |
| chh/tsh | /ʦʰ/ /ʨʰ/ |
ช, ฉ | 查 = chhâ/tshâ = ฉา 刺 = chhì/tshì = ฉี่ |
| j | /ʣ/ /ʥ/ |
ย | 如 = jû = หยู 字 = jī = ยี |
| s | /s/ /ɕ/ |
ซ, ส | 捎 = sa = ซ้า 示 = sī = ซี |
ที่เป่อ่วยยีและไถหลัวเขียนต่างกันมีแค่ ๒ ตัว คือ ch/ts กับ chh/tsh ที่เหลือเหมือนกันทั้งหมด
๔ เสียงด้านล่างสุดของตาราง ได้แก่ ch, chh, j, s ล้วนมีเสียงอ่าน ๒ แบบ ซึ่งแทนด้วย IPA ต่างกัน โดยด้านล่างเป็นเสียงอ่านเมื่อตามด้วยสระ i แต่เป็นความแตกต่างเล็กน้อยไม่มีผลต่อการทับศัพท์ด้วยภาษาไทย
ความเปลี่ยนแปลงแตกต่างของเสียงในส่วนนี้เทียบเคียงได้กับเสียง z/j, c/q, s/x ในจีนกลาง แต่ในระบบเป่อวยยีและไถหลัวจะไม่มีการเปลี่ยนอักษรที่ใช้เหมือนอย่างในพินอินของจีนกลาง
เสียง g ไม่มีในภาษาไทย แต่ใกล้เคียง "ง" จึงแทนด้วย "ง" ซึ่งจะซ้ำกับ ng ไม่อาจแยกแยะได้เมื่อเขียน แต่กรณีที่ต้องการแยกแยะอาจเติม ' นำหน้าเพื่อบอกความต่าง
สระและตัวสะกด
ภาษาฮกเกี้ยนมีสระและตัวสะกดหลากหลาย ตัวสะกดมีทั้งแม่กก กง กด กน กบ กม เหมือนกับในภาษาไทย และยังมีเสียงกักเส้นเสียง นอกจากนี้ยังมีเสียงนาสิก (เสียงออกจมูก แทนด้วย ⁿ ในเป่อ่วยยีหรือ nn ในไถหลัว)
ตารางแจกแจงสระและตัวสะกดทั้งหมด (ไม่รวมเสียงนาสิก)
| สระ | ตัวสะกด | |||||||
| - | แม่กม [m] |
แม่กบ [p̚] |
แม่กน [n] |
แม่กด [t̚] |
แม่กง [ŋ] |
แม่กก [k̚] |
กักเส้นเสียง [ʔ] |
|
| อา [a] |
a อา |
am อัม |
ap อับ |
an อัน |
at อัด |
ang อัง |
ak อัก |
ah อะ |
| เอ [e] |
e เอ |
eh เอะ |
||||||
| อี [i] |
i อี |
im อิม |
ip อิบ |
in อิน |
it อิด |
eng/ing อิง |
ek/ik อิก |
ih อิ |
| เออ [ə] |
o เออ |
oh เออะ |
||||||
| ออ [ɔ] |
o͘/oo ออ |
om อ็อม |
op อ็อบ |
ong อ็อง |
ok อ็อก |
o͘h/ooh เอาะ |
||
| อู [u] |
u อู |
un อุน |
ut อุด |
uh อุ |
||||
| ไอ [aɪ] |
ai ไอ |
|||||||
| เอา [aʊ] |
au เอา |
auh เอา (เอา^) |
||||||
| เอีย [ɪa] |
ia เอีย |
iam เอียม |
iap เอียบ |
ian เอียน |
iat เอียด |
iang เอียง |
iak เอียก |
iah เอียะ |
| เอีย (อี^เออ) [ɪə] |
io เอีย (อี^เออ) |
ioh เอียะ (อี^เออะ) |
||||||
| ยอ (อี^ออ) [ɪɔ] |
iong อย็อง |
iok อย็อก |
||||||
| อิว [iu] |
iu อิว |
iuh อยุ |
||||||
| อัว [ua] |
oa/ua อัว |
oan/uan อวน |
oat/uat อวด |
oah/uah อัวะ |
||||
| อวย (อู^เอ) [ue] |
oe/ue อวย |
oeh/ueh เอวะ |
||||||
| อุย [ui] |
ui อุย |
|||||||
| เอียว [ɪaʊ] |
iau เอียว |
iauh เอียว (เอียว^) |
||||||
| ไอว (อู^ไอ) [uai] |
oai/uai ไอว |
|||||||
| ไร้สระ | m อึม |
ng อึง |
||||||
อันที่มีขีด / คั่นคือในเป่อ่วยยีกับไถหลัวเขียนต่างกัน โดยทางซ้ายคือเป่อ่วยยี ทางขวาคือไถหลัว
เสียงนาสิกคือเสียงออกจมูก ซึ่งไม่มีในภาษาไทย และคนไทยทั่วไปจะแยกเสียงนี้ไม่ได้ จึงมักไม่มีผลต่อการเขียนทับศัพท์เป็นภาษาไทย จึงไม่ได้แสดงในตารางนี้ การเขียนจะเหมือนกับแบบไม่มีนาสิก เช่น aⁿ/ann จะเขียน "อา" เหมือนกับ a
แต่หากต้องการเขียนให้แยกความแตกต่างอาจเขียนเป็น "อา*" โดยใช้ * ต่อท้ายแทนการออกเสียงนาสิก
ต่อไปจะแจกแจงแต่ละเสียงและยกตัวอย่าง
สระเดี่ยว
มีอยู่ ๖ เสียง โดยใช้อักษร a (อา), e (เอ) i (อี) o (เออ/โอ) u (อู) และมีอีกเสียงซึ่งแทนสระออ ซึ่งในเป่อ่วยยีใช้ o͘ คือเป็นตัว o แล้วเติมจุดด้านบน ส่วนในไถหลัวจะใช้ oo
เสียง o อาจออกเสียง "เออ" หรือ "โอ" ก็ได้ แต่ในไต้หวันจะใช้ "เออ" เป็นมาตรฐานเป็นหลัก ในที่นี้ก็จะยึด "เออ" เป็นหลัก
| a | อา | 仔 = á = อ้า 马/馬 = ma = ม้า 麻 = bâ = บ๋า |
| e | เอ | 鞋 = ê = เอ๋ 计/計 = kè = เก่ 奶 = ne = เน้ |
| i | อี | 以 = í = อี้ 米 = bí = บี้ 饥/飢 = ki = คี้ |
| o | เออ | 蚵 = ô = เอ๋อ 保 = pó = เป้อ 岛/島 = tó = เต้อ |
| o͘/oo | ออ | 湖 = ô͘/ôo = อ๋อ 晡 = po͘/poo = ป๊อ 毛 = môo/mô͘ = หมอ |
| u | อู | 与/與 = ú = อู้ 舞 = bú = บู้ 需 = su = ซู้ |
สระประสม
สระประสมเกิดจากสระ ๒ ตัวหรือ ๓ ตัวมารวมกัน ในภาษาจีนฮกเกี้ยนมีสระประสมอยู่หลากหลาย ซึ่งส่วนใหญ่มีในภาษาไทยจึงเทียบเคียงได้ง่าย
เสียงที่ไม่มีในภาษาไทยคือเสียง io คือสระอีตามด้วยสระเออ (หรือโอ) ในที่นี้จะเขียนแทนด้วยสระเอียเพื่อความง่าย แต่หากต้องการเขียนให้แยกชัดอาจเขียนเป็น "อี^เออ"
| ai | ไอ | 哀 = ai = ไอ๊ 敗 = pāi = ไป 皆 = kai = ไก๊ |
| ao | เอา | 拗 = áu = เอ้า 吼 = háu = เฮ่า 豆 = tāu = เตา |
| ia | เอีย (อี^อา) | 野 = iá = เอี้ย 靴 = hia = เฮี้ย 邪 = siâ = เสีย |
| io | เอีย (อี^เออ) | 窑/窯 = iô = เอี๋ย (อี^เอ๋อ) 庙/廟 = biō = เบีย (บี^เออ) 尿 = jiō = เยีย (ยี^เออ) |
| iu | อิว | 由 = iû = อิ๋ว 休 = hiu = ฮิ้ว 收 = siu = ซิ้ว |
| oa/ua | อัว | 娃 = oa/ua = อั๊ว 撋 = nóa/núa = นั่ว 赖/賴 = lōa/lūa = ลัว |
| oe/ue | อวย | 穢 = òe/ùe = อ่วย 粿 = kóe/kúe = ก้วย 挼 = jôe/jûe = หยวย |
| ui | อุย | 畏 = ùi = อุ่ย 肥 = pûi = ปุ๋ย 腿 = thúi = ทุ่ย |
| iau | เอียว | 姚 = iâu = เอี๋ยว 了 = liáu = เลี่ยว 翘/翹 = khiàu = เขี่ยว |
| oai/uai | ไอว | 歪 = oai/uai = ไอว๊ 乖 = koai/kuai = ไกว๊ |
สระเดี่ยว+นาสิก
เมื่อตามด้วยเสียงนาสิกก็เขียนเหมือนกับแบบที่ไม่มีเสียงนาสิกอยู่ คือตัด ⁿ หรือ nn ทิ้งไป แต่หากต้องการเขียนให้แยกก็เติม *
| aⁿ/ann | อา (อา*) | 衫 = saⁿ/sann = ซ้า (ซ้า*) |
| eⁿ/enn | เอ (เอ*) | 更 = keⁿ/kenn = เก๊ (เก๊*) |
| iⁿ/inn | อี (อี*) | 扇 = sìⁿ/sìnn = สี่ (สี่*) |
| oⁿ/onn | เออ (เออ*) | 否 = hóⁿ/hónn = เฮ่อ (เฮ่อ*) |
สระประสมสองเสียง+นาสิก
| aiⁿ/ainn | ไอ (ไอ*) | 歹 = pháiⁿ/pháinn = ไพ่ (ไพ่*) |
| iaⁿ/iann | เอีย (เอีย*) | 兄 = hiaⁿ/hiann = เฮี้ย (เฮี้ย*) |
| iuⁿ/iunn | อิว (อิว*) | 香 = hiuⁿ/hiunn = ฮิ้ว (ฮิ้ว*) |
| oaⁿ/uann | อัว (อัว*) | 晃 = hoáⁿ/huánn = ฮั่ว (ฮั่ว*) |
| oaiⁿ/uainn | ไอว (ไอว*) | 拐/枴 = koáiⁿ/kuáinn = ไกว้ (ไกว้*) |
สระเดี่ยว+ตัวสะกด
เมื่อมีตัวสะกดต่อท้ายโดยส่วนใหญ่แล้วจะออกเสียงเหมือนตอนไม่มีตัวสะกด แค่เพิ่มเสียงตัวสะกดเข้ามาตอนท้าย แต่ก็มีบางเสียงที่รูปแบบการเขียนต่างออกไปเมื่อมีตัวสะกดตามมา
ที่ควรระวังคือเสียงที่สะกดด้วยตัว o ได้แก่ om, op, ong, ok ทั้งหมดนี้เป็นสระออเหมือนกับ o͘/oo ไม่ใช่เสียงสระเออ (หรือโอ) เหมือนอย่าง o เฉยๆ
โดยพื้นฐานแล้วเสียง o ในกรณีนี้จะเป็นเสียงสั้น จึงควรใส่ไม้ไต่คู้ด้วย แต่กรณีที่ต้องเขียนรูปวรรณยุกต์ก็ค่อยตัดไม้ไต่คู้เพื่อใส่รูปวรรณยุกต์แทน
นอกจากนี้มีที่ค่อนข้างพิเศษคือเสียง eng/ing และ ek/ik ซึ่งเสียงนี้จริงๆแล้วเป็นสระประสม เสียง อี^เออะ ซึ่งไม่มีในภาษาไทย ไม่ใช่ทั้งสระอิหรือสระเอะ แต่เพื่อความง่ายจะเขียนเป็นสระอิเฉยๆ และขอใส่รวมอยู่ในส่วนของสระเดี่ยว แม้ว่าในทางปฏิบัติจะเป็นสระประสมก็ตาม
| am | อัม | 暗 = àm = อั่ม 函 = hâm = หัม 糁/糝 = sám = ซั่ม |
| ap | อับ | 纳/納 = la̍p = ลับ 霎 = sap = สับ |
| an | อัน | 案 = àn = อั่น 版 = pán = ปั้น 籣 = lân = หลัน |
| at | อัด | 遏 = at = อัด 乏 = ha̍t = ฮัด 虱 = sat = สัด |
| ang | อัง | 翁 = ang = อั๊ง 桶 = tháng = ทั่ง 航 = hâng = หัง |
| ak | อัก | 握 = ak = อัก 慄 = la̍k = ลัก 角 = kak = กัก |
| im | อิม | 音 = im = อิ๊ม 襟 = khim = คิ้ม 枕 = chím/tsím = จิ้ม |
| ip | อิบ | 邑 = ip = อิบ 入 = ji̍p = ยิบ 给/給 = kip = กิบ |
| in | อิน | 引 = ín = อิ้น 信 = sìn = สิ่น 眩 = hîn = หิน |
| it | อิด | 逸 = i̍t = อิ๊ด 失 = sit = สิด 日 = ji̍t = ยิด |
| eng/ing | อิง | 闲/閒 = êng/îng = อิ๋ง 冰 = peng/ping = ปิ๊ง 顶/頂 = tíng/téng = ติ้ง |
| ek/ik | อิก | 亦 = e̍k/i̍k = อิ๊ก 激 = kek/kik กิก 惑 = hi̍k/he̍k = หิก |
| om | อ็อม | 茂 = ōm = อ็อม 丼 = tôm = ต๋อม |
| op | อ็อบ | 橐 = lop = หล็อบ |
| ong | อ็อง | 王 = ông = อ๋อง 碰 = pōng = ป็อง 方 = hong = ฮ้อง |
| ok | อ็อก | 屋 = ok = อ็อก 毒 = to̍k = ต๊อก 硞 = kho̍k = ค็อก |
| un | อุน | 婚 = hun = ฮุ้น 轮/輪 = lûn = หลุน 闰/閏 = jūn = ยุน |
| ut | อุด | 遹 = u̍t = อุ๊ด 物 = bu̍t = บุ๊ด 忽 = hut = หุด |
สระประสมสองเสียง+ตัวสะกด
สระประสมสองเสียงที่ตามด้วยตัวสะกดนั้นส่วนใหญ่ก็มีในภาษาไทยจึงไม่ยากที่จะเขียน แต่ก็มีเสียงที่ไม่มี คือ iong และ iok ซึ่งเป็นเสียง "อี^อ็อง" และ "อี^อ็อก" ในที่นี้จะเขียนแทนด้วย "อย็อง" และ "อย็อก"
| iam | เอียม | 盐/鹽 = iâm = เอี๋ยม 忝 = thiám = เที่ยม 渗/滲 = siàm = เสี่ยม |
| iap | เอียบ | 叶/葉 = ia̍p = เอี๊ยบ 碟 = tia̍p = เตี๊ยบ 摄/攝 = liap = เหลียบ |
| ian | เอียน | 沿 = iân = เอี๋ยน 免 = bián = เบี้ยน 涎 = siân = เสียน |
| iat | เอียด | 揲 = ia̍t = เอี๊ยด 吉 = kiat = เกียด 穴 = hia̍t = เฮี้ยด |
| iang | เอียง | 炀/煬 = iāng = เอียง 凉/涼 = liâng = เหลียง 飨/饗 = hiáng = เฮี่ยง |
| iak | เอียก | 擉 = tia̍k = เตี๊ยก 铄/鑠 = siak = เสียก |
| iong | อย็อง | 仲 = tiōng = ตย็อง 恐 = khióng = คย่อง |
| iok | อย็อก | 却/卻 = khiok = ขย็อก 弱 = jio̍k = ย้อก |
| oan/uan | อวน | 团/團 = thoân = ถวน 选/選 = soán = ซ่วน |
| oat/uat | อวด | 斡 = oat = อวด 劣 = loa̍t = ล้วด 罰 = hoa̍t = ฮ้วด |
สระเดี่ยว+กักเส้นเสียง
ตรงกับสระเดี่ยวเสียงสั้นไร้ตัวสะกดในภาษาไทย การเขียนในเป่อ่วยยีและไถหลัวจะเขียนในลักษณะเดียวกับสระเดี่ยวเสียงเปิด แต่เพิ่ม h เข้ามา ส่วนการเขียนในภาษาไทยให้เปลี่ยนเป็นสระเสียงสั้นทั้งหมด
| ah | อะ | 鸭/鴨 = ah = อะ 煠 = sa̍h = ซะ |
| eh | เอะ | 厄 = eh = เอะ 挈 = khe̍h = เคะ |
| ih | อิ | 撆 = pih = ปิ 昳 = thi̍h = ทิ |
| oh | เออะ | 学/學 = o̍h = เอ๊อะ 箔 = po̍h = เป๊อะ 阁/閣 = koh = เกอะ |
| o͘h/ooh | เอาะ | 膜 = mo̍͘h/mo̍oh = เมาะ 謼 = ho͘h/hooh = เหาะ |
| uh | อุ | 揬 = tu̍h = ตุ๊ 托 = thuh = ถุ |
สระประสม+กักเส้นเสียง
สระในกลุ่มนี้มีหลายตัวที่ไม่มีในภาษาไทย
ส่วนเสียง auh และ iauh นั้นให้เขียนเหมือนกับกรณี au และ iau แต่อาจเติม ^ เข้ามาตอนท้ายเพื่อแยกให้เห็นว่ามีเสียงกักตอนท้าย
ioh ใช้สระเอียะเหมือนกับ iah แต่ในกรณีที่ต้องการแยะแยะก็อาจเขียนแยกเป็น "อี^เออะ"
| auh | เอา (เอา^) | 雹 = pha̍uh = เพ้า (เพ้า^) 喃 = nauh = เหน่า (เหน่า^) |
| iah | เอียะ (อี^อะ) | 搤 = iah = เอียะ 拆 = thiah = เถียะ 夕 = sia̍h = เซียะ |
| ioh | เอียะ (อี^เออะ) | 药/藥 = io̍h = เอี๊ยะ (อี^เอ๊อะ) 抾 = khioh = เขียะ (คี^เออะ) 液 = sio̍h = เซียะ (ซี^เอ๊อะ) |
| iuh | อยุ | 搐 = tiuh = ตยุ |
| oah/uah | อัวะ | 末 = boa̍h = บั๊วะ 撒 = soah = สัวะ |
| oeh/ueh | เอวะ | 襪 = boe̍h = เบว๊ะ 缺 = khoeh = เขวะ |
| iauh | เอียว (เอียว^) | 蛲/蟯 = ngia̍uh = เงี้ยว (เงี้ยว^) 藃 = hiauh = เหี่ยว (เหี่ยว^) |
ไร้สระ
กลุ่มนี้คือเสียงที่เป็นตัวสะกดลอยขึ้นมา มีอยู่แค่ ๒ เสียงคือ m กับ ng และอาจมีพยัญชนะต้น กรณีที่มีพยัญชนะต้นจะออกเสียงเป็นสระอึ
การเขียนให้แทนด้วยสระอึทั้งหมด
| m | อึม | 姆 = ḿ = อึ้ม 茅 = hm̂ = หึม |
| ng | อึง | 黄/黃 = n̂g = อึ๋ง 问/問 = mn̄g = มึง 园/園 = hn̂g = หึง |
ตัวอย่าง
นับเลข
| 0 | 〇/零 | lêng/lîng | หลิง |
| 1 | 一 | chi̍t/tsi̍t | จิ๊ด |
| 2 | 二 | nn̄g | นึง |
| 3 | 三 | saⁿ | ซ้า (ซ้า*) |
| 4 | 四 | sì | สี่ |
| 5 | 五 | gō͘/gōo | งอ ('งอ) |
| 6 | 六 | la̍k | ลัก |
| 7 | 七 | chhit/tshit | ฉิด |
| 8 | 八 | peh | เปะ |
| 9 | 九 | káu | เก้า |
| 10 | 十 | cha̍p/tsa̍p | จั๊บ |
| 100 | 百 | pah | ปะ |
| 1,000 | 千 | chheng/tshing | ชิ้ง |
| 10,000 | 万/萬 | bān | บัน |
| 100,000,000 | 亿/億 | ek/ik | อิก |
| 1,000,000,000,000 | 兆 | tiāu | เตียว |
ชื่อสถานที่ในสาธารณรัฐจีน (ไต้หวัน)
| อักษรจีน | เป่อ่วยยี/ไถหลัว | ทับศัพท์ | จีนกลาง | |
| รูปเดิม | แปรเสียง | |||
| 台湾/臺灣 | tâi-oân/tâi-uân | tāi-oân/tāi-uân | ไตอ๋วน | ไถวาน (ไต้หวัน) |
| 台北/臺北 | tâi-pak | tāi-pak | ไตปัก | ไถเป่ย์ (ไทเป) |
| 基隆 | ke-lâng | kē-lâng | เกหลัง | จีหลง |
| 桃园/桃園 | thô-hn̂g | thō-hn̂g | เทอหึง | เถาหยวน |
| 新竹 | sin-tek/sin-tik | sīn-tek/sīn-tik | ซินติก | ซินจู๋ |
| 苗栗 | biâu-le̍k/biâu-li̍k | biāu-le̍k/biāu-li̍k | เบียวลิก | เหมียวลี่ |
| 台中/臺中 | tâi-tiong | tāi-tiong | ไตตย๊อง | ไถจง |
| 彰化 | chiong-hoà/tsiong-hoà | chiōng-hoà/tsiōng-hoà | จย็องหั่ว | จางฮว่า |
| 南投 | lâm-tâu | lām-tâu | ลัมเต๋า | หนานโถว |
| 云林/雲林 | hûn-lîm | hūn-lîm | ฮุนหลิม | หยวินหลิน |
| 嘉义/嘉義 | ka-gī | kā-gī | คางี ('งี) | เจียอี้ |
| 台南/臺南 | tâi-lâm | tāi-lâm | ไตหลัม | ไถหนาน |
| 高雄 | ko-hiông | kō-hiông | เกอฮหย็อง | เกาสยง |
| 宜兰/宜蘭 | gî-lân | gī-lân | งีหลัน ('งี) | อี๋หลาน |
| 花莲/花蓮 | hoa-liân/hua-liân | hoā-liân/huā-liân | ฮัวเหลียน | ฮวาเหลียน |
| 台东/臺東 | tâi-tang | tāi-tang | ไตตั๊ง | ไถตง |
| 屏东/屏東 | pîn-tong | pīn-tong | ปินต๊อง | ผิงตง |
| 澎湖 | phêⁿ-ô͘/phênn-ôo | phēⁿ-ô͘/phēnn-ôo | เพอ๋อ (เพ*) | เผิงหู |
| 金门/金門 | kim-mn̂g | kīm-mn̂g | กิมหมึง | จินเหมิน |
| 马祖/馬祖 | má-chó͘/má-tsóo | ma-chó͘/ma-tsóo | ม้าจ้อ | หมาจู่ |
| 连江/連江 | liân-kang | liān-kang | เลียนกั๊ง | เหลียนเจียง |
| 绿岛/綠島 | le̍k-tó/li̍k-tó | lek-tó/lik-tó | หลิกเต้อ | ลวี่เต่า |
| 兰屿/蘭嶼 | lân-sū | lān-sū | ลันซู | หลานหยวี่ |
| 小琉球 | sió-liû-khiû | sio-liū-khiû | เซี้ยลิวขิว (ซี^เอ๊อ) | เสี่ยวหลิวฉิว |
