หลักการเขียนทับศัพท์ภาษาเวียดนาม
เขียนเมื่อ 2022/04/14 17:02
แก้ไขล่าสุด 2022/04/29 00:25
บทความนี้จะแสดงหลักการเขียนทับศัพท์คำภาษาเวียดนามมาเป็นภาษาไทย โดยจะถอดจากระบบการเขียนที่เวียดนามใช้ในปัจจุบัน คือระบบอักษรโรมันที่เรียกว่าจื๋อก๊วกหงือ (chữ quốc ngữ)
ภาษาเวียดนามมักแบ่งเป็นสำเนียงเหนือ (เมืองหลวงฮานอย) และสำเนียงใต้ (เมืองโฮจิมินห์) ๒ สำเนียงนี้มีการใช้กว้างขวางมากพอๆกัน แต่ทางรัฐบาลกำหนดสำเนียงเหนือเป็นสำเนียงหลัก และสำเนียงเหนือก็มีความเรียบง่ายกว่าด้วย ดังนั้นหลักการทับศัพท์ในที่นี้จะยึดสำเนียงเหนือเป็นหลัก
เพียงแต่ว่าพยัญชนะบางตัวนั้นเสียงในสำเนียงเหนือนั้นไม่มีในภาษาไทย แต่เสียงในสำเนียงใต้มีในภาษาไทย ในกรณีนี้เท่านั้นที่จะอนุโลมให้เขียนทับศัพท์แทนตามเสียงตามสำเนียงใต้ได้ด้วย ซึ่งได้แก่กรณีเสียง d, gi, r ซึ่งรายละเอียดจะกล่าวถึงต่อไป
ที่จริงแล้วทางราชบัณฑิตได้ทำระบบทับศัพท์ภาษาเวียดนามเอาไว้แล้ว แต่ทำออกมาได้ไม่ค่อยดีเพราะมีปัญหาต่างๆที่ต้องการแก้ไข เช่น
- เสียง t กับ p เมื่อเป็นตัวสะกดนั้นราชบัณฑิตให้เขียนเป็น "ต" กับ "ป" แต่จริงๆแล้วเสียงตัวสะกดในเวียดนามเป็นเสียงกัดแบบเดียวกับแม่กดและแม่กบในภาษาไทย ในที่นี้จะใช้เป็น "ด" กับ "บ"
- เสียง nh เมื่อเป็นตัวสะกดนั้นในราชบัณฑิตใช้ "ญ" แต่จริงๆแล้ว nh เมื่อเป็นตัวสะกดในสำเนียงเหนือจะออกเป็นเสียง "ง" ดังนั้นในที่นี้ก็จะขอเขียนเป็น "ง" ไปด้วย (แต่ถ้าเป็นพยัญชนะต้นให้เขียนเป็น "ญ" เหมือนเดิม)
- วรรณยุกต์ ả ของราชบัณฑิตใช้เป็นเสียงจัตวา ซึ่งเป็นตามสำเนียงใต้ แต่ในที่นี้จะใช้เสียงโท อิงตามสำเนียงเหนือ
- วรรณยุกต์ ạ ในที่นี้จะให้ปรับเป็นเสียงสั้นเพื่อแสดงเสียงกักเฉพาะกรณีที่ไม่มีตัวสะกดเท่านั้น ส่วนคำที่มีตัวสะกดให้เขียนเป็นเสียงเอกเหมือน à
ดังนั้นแล้วระบบทับศัพท์ที่จะเขียนดังต่อไปนี้จะต่างจากระบบทับศัพท์ของราชบัณฑิตไปมาก แต่ก็เพราะมองว่าการเขียนแบบนี้ดูแล้วเหมาะสมกว่า เพื่อความเป็นมาตรฐาน
วรรณยุกต์
ในภาษาเวียดนามมีเสียงวรรณยุกต์ทั้งหมด ๖ เสียง ซึ่งอาจเขียนทับศัพท์แทนในภาษาไทยได้ดังนี้
เสียง ã นั้นที่จริงแล้วซ้บซ้อนกว่าเสียงจัตวาในภาษาไทย เพราะจะมีการกักตรงกลางคำด้วย แต่ฟังเผินๆแล้วก็จะฟังเป็นเสียงจัตวา ดังนั้นให้แทนด้วยเสียงจัตวา
ในสำเนียงภาคใต้เสียง ả กับ ã จะถือเป็นเสียงเดียวกัน เป็นเสียงใกล้เคียงเสียงจัตวาในภาษาไทย แต่ในที่นี้จะยึดตามสำเนียงเหนือ ซึ่งจะยังแยกเสียง ả กับ ã อยู่
เสียง ả นั้นจริงๆใกล้เคียงกับ à มาก เพราะเสียงเสียงที่เริ่มจากต่ำแล้วก็ตกลงเหมือนกันฟังดูเป็นเสียงเอก แต่ ả จะตกลงอย่างรวดเร็ว เสียงจึงค่อนไปทางเสียงโท สามารถมองว่าเป็นเสียงโทได้ ในที่นี้จึงให้แทนเสียง ả เป็นเสียงโท เพื่อให้แยกออกจากกันชัดเจน เช่น tả จะฟังดูเป็น "ต่า" มากกว่า "ต้า" แต่จะขอเขียนทับศัพท์เป็น "ต้า" เพื่อแยกต่างจาก tà ซึ่งจะเขียนเป็น "ต่า"
เสียง ạ เป็นเสียงวรรณยุกต์เอก คล้ายเกับ à แต่จะทำให้เกิดเป็นเสียงกักขึ้น ในกรณีที่ไม่มีตัวสะกด เสียง ạ จะให้เขียนเป็นสระเสียงสั้น เช่น
tà = ต่า
tạ = ตะ
แต่หากมีตัวสะกดก็จะเขียนเป็นเสียงเอก ซึ่งจะทำให้ซ้ำกับ à แต่ก็ช่วยไม่ได้ เพราะระบบเขียนในภาษาไทยไม่เอื้ออำนวยให้เขียนต่างกันได้ในกรณีนี้
bàn = บ่าน
bạn = บ่าน
นอกจากนี้ หากว่ากันโดยละเอียดจริงๆแล้วเสียง á นั้นเมื่ออยู่ในพยางค์เปิดจะเป็นเสียงที่ไล่จากต่ำไปสูง ฟังดูคล้ายเสียงจัตวามากกว่าเสียงตรี เช่น đá นั้นจริงๆจะฟังแล้วใกล้เคียง "ด๋า" มากกว่า "ด๊า" แต่ในที่นี้จะให้เขียนทับศัพท์เป็น "ด๊า" เพื่อแยกต่างจาก đã ซึ่งจะเขียนเป็น "ด๋า"
ในระบบทับศัพท์น้จะเขียนเสียงวรรณยุกต์ á แทนด้วยเสียงตรีทั้งหมด เพราะเสียงจัตวาจะใช้กับ ã เท่านั้น แยกกันชัดเจน
ในการเขียนรูปวรรณยุกต์นั้นให้ยึดตามหลักการเขียนในภาษาไทยอย่างเคร่งครัด มีการใช้ทั้งอักษรสูง กลาง ต่ำ แล้วแต่พยัญชนะต้นและเสียงวรรณยุกต์ของคำนั้น
พยัญชนะต้น
พยัญชนะในภาษาเวียดนาม เมื่อใช้เป็นพยัญชนะต้นให้ทับศัพท์ดังนี้
ในตารางนี้เสียงที่แทน IPA เป็น ๒ เสียงแยกกันนั้นทางซ้ายจะเป็นสำเนียงเหนือ ทางขวาเป็นสำเนียงใต้ แต่ยังไงก็ให้ยึดสำเนียงเหนือเป็นหลัก
อย่างไรก็ตาม กรณีเสียง d, gi นั้นอนุโลมให้เขียนเป็น "ย" ตามสำเนียงใต้ด้วย เนื่องจากเสียง d, gi ในสำเนียงเหนือไม่มีในภาษาไทย ถ้าจะเขียนให้ใกล้เคียงที่สุดก็จะเป็น "ซ/ส" แต่ถ้าเขียนแทนด้วย แต่ก็จะไปซ้ำซ้อนกับ x และ s
ส่วน r นั้นในในสำเนียงเหนือจะออกเสียงเหมือน d, gi แต่ในสำเนียงใต้จะออกเสียงเป็น "ร" ดังนั้นอาจทับศัพท์เป็น "ซ/ส" หรืออาจใช้เป็น "ร" ก็ได้
ดังนั้นให้อนุโลมเขียนเป็น "ย" ตามเสียงอ่านสำเนียงใต้ได้ด้วย หากต้องการแยกให้เห็นความต่างชัดจากเสียง x และ s
เสียง b, ch, đ นั้นจริงๆแล้วไม่มีในภาษาไทย แต่อาจถือว่าเป็นเสียง บ, จ, ด ในภาษาไทยไปได้เพราะใกล้เคียงกันมากอยู่แล้ว
เสียง g นั้นเป็นเสียงที่คล้ายเสียง "ฅ" ในภาษาไทยโบราณ คือเป็นเสียง "ก" แบบก้องและออกจากลำคอ ซึ่งปัจจุบันได้สูญหายไปแล้ว แต่ฟังดูเผินๆจะใกล้เคียงเสียง "ก" ดังนั้นจึงให้แทนด้วย "ก" ไป
ตัวสะกด
อักษรที่อาจพบเป็นตัวสะกดนั้นมีอยู่ ๘ ตัวด้วยกัน คือ ng, nh, n, m, c, ch, t, p ซึ่งส่วนใหญ่แล้วจะออกเสียงเหมือนเวลาเป็นพยัญชนะต้น
ที่จะมีปัญหาค่อนข้างมากคือเสียง nh กับ ch เพราะได้สูญเสียเสียงอ่านดั้งเดิมไปแล้ว โดยเสียงจะไปคล้ายกับ ng และ c แต่จะมีเสียง "ย" นำอยู่เล็กน้อย จึงให้แทนด้วยแม่กงกับแม่กกไปเหมือนกับ ng และ c ได้เลย
เพียงแต่กรณี anh และ ach นั้นเพื่อให้แยกต่างจาก ăn และ ăc จึงให้เติม "ย" ไปด้วย
căng = กัง
canh = กังย์
sắc = ซัก
sách = ซักย์
กรณีที่ตามด้วยตัวอื่นเช่น i หรือ ê จะไม่มีลงท้ายด้วย ng กับ c ด้วย จึงไม่ต้องเติม "ย์" ก้เขียนเป็นแม่กงกับแม่กกไปได้เลย
mình = หมิ่ง
lịch = หลิก
bệnh = เบ่ง
lệch = เหล็ก
(เพราะไม่มีคำที่ใช้ ing, ic, eng, ec อยู่)
เสียงอ่านและการทับศัพท์ตัวสะกดอาจสรุปได้ดังนี้
สระเดี่ยว
ภาษาเวียดนามประกอบด้วยสระต่างๆใกล้เคียงกับภาษาไทยมาก อีกทั้งมีการแยกเสียงสั้นและยาวด้วย เวลาทับศัพท์จึงเลือกสระเขียนแทนได้ตรงๆง่ายๆ
สระต่างๆเขียนแทนดังนี้
มีแค่คู่ อะ/อา (ă/a) กับ เออะ/เออ (â/ơ) เท่านั้นที่แยกเสียงสั้นเสียงยาวชัดเจน ส่วนสระอื่นนั้นจะแยกเสียงสั้นยาวตายตัวตามตัวสะกด คือจะเป็นเสียงสั้นเมื่อตามด้วย c, ch, ng, nh นอกนั้นเป็นเสียงยาว
เสียงสั้น ă กับ â นั้นจะตามด้วยตัวสะกดเสมอ
นอกจากนี anh กับ ach เป็นตัวยกเว้น จะเป็นเสียงสั้น และให้ทับศัพท์เป็น "อังย์" และ "อักย์" ดังที่ได้อธิบายไปในหัวข้อเรื่องตัวสะกด
สระประสมสองเสียง
ภาษาเวียดนามมีสระประสมสองเสียงอยู่หลากหลายมาก อาจสรุปได้ดังตารางนี้
สระประสมบางตัวที่ขึ้นต้นด้วย o นั้นจะเปลี่ยนมาใช้ u เมื่อตามหลัง q เท่านั้น จึงให้จำไว้เป็นข้อยกเว้นด้วย
สระประสมสามเสียง
สระประสมสามเสียงในภาษาเวียดนามก็มีอยู่ไม่น้อย และทั้งหมดสามารถเขียนแทนด้วยภาษาไทยได้ ดังนี้
ตัวอย่าง
ตัวเลข
ชื่อเขตการปกครองในเวียดนามทั้งหมด
ภาษาเวียดนามมักแบ่งเป็นสำเนียงเหนือ (เมืองหลวงฮานอย) และสำเนียงใต้ (เมืองโฮจิมินห์) ๒ สำเนียงนี้มีการใช้กว้างขวางมากพอๆกัน แต่ทางรัฐบาลกำหนดสำเนียงเหนือเป็นสำเนียงหลัก และสำเนียงเหนือก็มีความเรียบง่ายกว่าด้วย ดังนั้นหลักการทับศัพท์ในที่นี้จะยึดสำเนียงเหนือเป็นหลัก
เพียงแต่ว่าพยัญชนะบางตัวนั้นเสียงในสำเนียงเหนือนั้นไม่มีในภาษาไทย แต่เสียงในสำเนียงใต้มีในภาษาไทย ในกรณีนี้เท่านั้นที่จะอนุโลมให้เขียนทับศัพท์แทนตามเสียงตามสำเนียงใต้ได้ด้วย ซึ่งได้แก่กรณีเสียง d, gi, r ซึ่งรายละเอียดจะกล่าวถึงต่อไป
ที่จริงแล้วทางราชบัณฑิตได้ทำระบบทับศัพท์ภาษาเวียดนามเอาไว้แล้ว แต่ทำออกมาได้ไม่ค่อยดีเพราะมีปัญหาต่างๆที่ต้องการแก้ไข เช่น
- เสียง t กับ p เมื่อเป็นตัวสะกดนั้นราชบัณฑิตให้เขียนเป็น "ต" กับ "ป" แต่จริงๆแล้วเสียงตัวสะกดในเวียดนามเป็นเสียงกัดแบบเดียวกับแม่กดและแม่กบในภาษาไทย ในที่นี้จะใช้เป็น "ด" กับ "บ"
- เสียง nh เมื่อเป็นตัวสะกดนั้นในราชบัณฑิตใช้ "ญ" แต่จริงๆแล้ว nh เมื่อเป็นตัวสะกดในสำเนียงเหนือจะออกเป็นเสียง "ง" ดังนั้นในที่นี้ก็จะขอเขียนเป็น "ง" ไปด้วย (แต่ถ้าเป็นพยัญชนะต้นให้เขียนเป็น "ญ" เหมือนเดิม)
- วรรณยุกต์ ả ของราชบัณฑิตใช้เป็นเสียงจัตวา ซึ่งเป็นตามสำเนียงใต้ แต่ในที่นี้จะใช้เสียงโท อิงตามสำเนียงเหนือ
- วรรณยุกต์ ạ ในที่นี้จะให้ปรับเป็นเสียงสั้นเพื่อแสดงเสียงกักเฉพาะกรณีที่ไม่มีตัวสะกดเท่านั้น ส่วนคำที่มีตัวสะกดให้เขียนเป็นเสียงเอกเหมือน à
ดังนั้นแล้วระบบทับศัพท์ที่จะเขียนดังต่อไปนี้จะต่างจากระบบทับศัพท์ของราชบัณฑิตไปมาก แต่ก็เพราะมองว่าการเขียนแบบนี้ดูแล้วเหมาะสมกว่า เพื่อความเป็นมาตรฐาน
วรรณยุกต์
ในภาษาเวียดนามมีเสียงวรรณยุกต์ทั้งหมด ๖ เสียง ซึ่งอาจเขียนทับศัพท์แทนในภาษาไทยได้ดังนี้
| เขียน | แทนด้วย วรรณยุกต์ |
ทับศัพท์ | อธิบายเสียงอ่าน | ตัวอย่าง | |
|---|---|---|---|---|---|
| a | สามัญ | อา | เสียงกลางเรียบ | ca = กา | ngân = เงิน |
| à | เอก | อ่า | เริ่มจากเสียงต่ำแล้วค่อยๆตกเล็กน้อย | gà = ก่า | ngần = เหงิ่น |
| ả | โท | อ้า | เริ่มจากเสียงต่ำแล้วตกอย่างรวดเร็ว | cả = ก้า | ngẩn = เงิ่น |
| á | ตรี | อ๊า | เริ่มจากเสียงสูงแล้วก็ยังค่อยๆสูงขึ้นไปอีก | cá = ก๊า | ngấn = เงิ้น |
| ã | จัตวา | อ๋า | เริ่มจากเสียงกลางแล้วกักกลางทางแล้วยกเสียงสูงขึ้นอย่างรวดเร็ว | gã = ก๋า | ngẫm = เหงิม |
| ạ | เอก+กัก | อะ | เสียงต่ำและมีการกักตอนท้าย | cạ = กะ | ngậm = เหงิ่ม |
เสียง ã นั้นที่จริงแล้วซ้บซ้อนกว่าเสียงจัตวาในภาษาไทย เพราะจะมีการกักตรงกลางคำด้วย แต่ฟังเผินๆแล้วก็จะฟังเป็นเสียงจัตวา ดังนั้นให้แทนด้วยเสียงจัตวา
ในสำเนียงภาคใต้เสียง ả กับ ã จะถือเป็นเสียงเดียวกัน เป็นเสียงใกล้เคียงเสียงจัตวาในภาษาไทย แต่ในที่นี้จะยึดตามสำเนียงเหนือ ซึ่งจะยังแยกเสียง ả กับ ã อยู่
เสียง ả นั้นจริงๆใกล้เคียงกับ à มาก เพราะเสียงเสียงที่เริ่มจากต่ำแล้วก็ตกลงเหมือนกันฟังดูเป็นเสียงเอก แต่ ả จะตกลงอย่างรวดเร็ว เสียงจึงค่อนไปทางเสียงโท สามารถมองว่าเป็นเสียงโทได้ ในที่นี้จึงให้แทนเสียง ả เป็นเสียงโท เพื่อให้แยกออกจากกันชัดเจน เช่น tả จะฟังดูเป็น "ต่า" มากกว่า "ต้า" แต่จะขอเขียนทับศัพท์เป็น "ต้า" เพื่อแยกต่างจาก tà ซึ่งจะเขียนเป็น "ต่า"
เสียง ạ เป็นเสียงวรรณยุกต์เอก คล้ายเกับ à แต่จะทำให้เกิดเป็นเสียงกักขึ้น ในกรณีที่ไม่มีตัวสะกด เสียง ạ จะให้เขียนเป็นสระเสียงสั้น เช่น
tà = ต่า
tạ = ตะ
แต่หากมีตัวสะกดก็จะเขียนเป็นเสียงเอก ซึ่งจะทำให้ซ้ำกับ à แต่ก็ช่วยไม่ได้ เพราะระบบเขียนในภาษาไทยไม่เอื้ออำนวยให้เขียนต่างกันได้ในกรณีนี้
bàn = บ่าน
bạn = บ่าน
นอกจากนี้ หากว่ากันโดยละเอียดจริงๆแล้วเสียง á นั้นเมื่ออยู่ในพยางค์เปิดจะเป็นเสียงที่ไล่จากต่ำไปสูง ฟังดูคล้ายเสียงจัตวามากกว่าเสียงตรี เช่น đá นั้นจริงๆจะฟังแล้วใกล้เคียง "ด๋า" มากกว่า "ด๊า" แต่ในที่นี้จะให้เขียนทับศัพท์เป็น "ด๊า" เพื่อแยกต่างจาก đã ซึ่งจะเขียนเป็น "ด๋า"
ในระบบทับศัพท์น้จะเขียนเสียงวรรณยุกต์ á แทนด้วยเสียงตรีทั้งหมด เพราะเสียงจัตวาจะใช้กับ ã เท่านั้น แยกกันชัดเจน
ในการเขียนรูปวรรณยุกต์นั้นให้ยึดตามหลักการเขียนในภาษาไทยอย่างเคร่งครัด มีการใช้ทั้งอักษรสูง กลาง ต่ำ แล้วแต่พยัญชนะต้นและเสียงวรรณยุกต์ของคำนั้น
พยัญชนะต้น
พยัญชนะในภาษาเวียดนาม เมื่อใช้เป็นพยัญชนะต้นให้ทับศัพท์ดังนี้
| อักษร | IPA | ทับศัพท์ | อธิบายคร่าวๆ | ตัวอย่าง | |
|---|---|---|---|---|---|
| b | /ɓ/ | บ | คล้าย "บ" ในภาษาไทย | bà = บ่า | bần = เบิ่น |
| ch | /c/ | จ | คล้าย "จ" ในภาษาไทย | chả = จ้า | chân = เจิน |
| d | /z/~/j/ | ซ/ส หรือ ย |
ในสำเนียงใต้จะตรงกับเสียง "ย" ในภาษาไทย แต่สำเนียงเหนือจะเป็นเสียง z อย่างในภาษาอังกฤษ ซึ่งไม่มีในภาษาไทย ในที่นี้จึงให้แทนด้วยเสียง "ซ/ส" ซึ่งใกล้เคียงเสียง z มากที่สุดในภาษาไทย หรืออาจอนุโลมให้ใช้เป็น "ย" ตามสำเนียงใต้ก็ได้ |
da = ซา/ยา | dọc = ส็อก/หย็อก |
| gi | giả = ซ่า/ย่า | gì = สี่/หยี่ | |||
| đ | /ɗ/ | ด | คล้าย "ด" ในภาษาไทย | đá = ด๊า | đọc = ด็อก |
| g | /ɣ/ | ก | ไม่มีในภาษาไทย แต่ฟังดูแล้วใกล้เคียง "ก" รูป gh ใช้เมื่อตามด้วยสระ i, y หรือ e ยกเว้น gi จะเป็นอีกเสียง (ดูที่ด้านบน) |
gà = ก่า | gùi = กุ่ย |
| gh | ghi = กี | ghen = แกน | |||
| h | /h/ | ฮ/ห | ตรงกับเสียง "ฮ/ห" ในภาษาไทย | hả = ฮ่า | học = ห็อก |
| k | /k/ | ก | ตรงกับเสียง "ก" ในภาษาไทย รูป c ใช้เมื่อตามด้วย a, o หรือ u รูป q ใช้เมื่อตามด้วย u กลายเป็นเสียง "กว" |
kí = กี่ | kẹt = แกด |
| c | cá = ก๊า | cơm = เกิม | |||
| q | quà = กว่า | quần = เกวิ่น | |||
| kh | /x/~/kʰ/ | ค/ข | ในสำเนียงใต้จะตรงกับเสียง "ค" ในภาษาไทย แต่ในสำเนียงเหนือจะเป็นเสียง /x/ ซึ่งไม่มีในภาษาไทย ในที่นี้จึงให้แทนด้วย "ค" ตามเสียงสำเนียงใต้ |
khá = ค้า | khốn = ค้น |
| l | /l/ | ล | ตรงกับเสียง "ล" ในภาษาไทย | lá = ล้า | lên = เล็น |
| m | /m/ | ม | ตรงกับเสียง "ม" ในภาษาไทย | mà = หม่า | mọc = หม็อก |
| n | /n/ | น | ตรงกับเสียง "น" ในภาษาไทย | nà = หน่า | nóng = น้อง |
| ng | /ŋ/ | ง | ตรงกับเสียง "ง" ในภาษาไทย รูป ngh ใช้เมื่อตามด้วยสระ i, y หรือ e |
ngã = หงา | ngân = เงิน |
| ngh | nghề = เหง่ | nghiệp = เหงียบ | |||
| nh | /ɲ/ | ญ | ตรงกับเสียง "ญ" ในภาษาลาวหรือเขมร | nhả = ญ่า | nhấn = เญิ้น |
| p | /p/ | ป | ตรงกับเสียง "ป" ในภาษาไทย | pin = ปิน | pốp = โป๊บ |
| ph | /f/ | ฟ/ฝ | ตรงกับเสียง "ฟ/ฝ" ในภาษาไทย | phá = ฟ้า | phối = โฟ้ย |
| r | /z/~/ʐ/~/ɹ/ | ซ/ส หรือ ร |
ในสำเนียงเหนือจะเป็นเสียงเดียวกับ d/gi ดังนั้นให้ทับศัพท์เป็น ซ/ส อย่างไรก็ตามในสำเนียงใต้จะออกเสียงคล้าย r ในภาษาญี่ปุ่นหรืออาจคล้าย r ในจีนกลาง ในที่นี้จึงอนุโลมให้แทนด้วย "ร" ซึ่งใกล้เคียงที่สุดเมื่ออิงตามสำเนียงใต้ได้ |
rã = สา/หรา | rất = เซิ้ด/เริ้ด |
| s | /s/~/ʂ/ | ซ/ส | ในสำเนียงเหนือจะตรงกับเสียง "ซ" ในภาษาไทย ในสำเนียงใต้จะค้ายเสียง sh ในภาษาจีน ไม่ว่าเสียงไหนก็ฟังดูใกล้เคียง "ซ" จึงให้ทับศัพท์เป็น "ซ" ในภาษาไทย |
sà = ส่า | sân = เซิน |
| t | /t/ | ต | ตรงกับเสียง "ต" ในภาษาไทย | tả = ต้า | tôi = โตย |
| th | /tʰ/ | ท/ถ | ตรงกับเสียง "ท/ถ" ในภาษาไทย | thả = ท่า | thông = ทง |
| tr | /c/~/tʂ/ | จ | ในสำเนียงเหนือจะออกเสียงเหมือนกับ ch ในสำเนียงใต้จะออกเสียงคล้าย zh ในภาษาจีน ไม่ว่าจะเสียงไหนก็ฟังดูใกล้เคียง "จ" จึงให้ทับศัพท์เป็น "จ" ในภาษาไทย |
trà = จ่า | trâu = เจิว |
| v | /v/ | ว | คล้ายเสียง v ในภาษาอังกฤษ ใกล้เคียงกับเสียง "ว" ในภาษาไทย | và = หว่า | vốn = โว้น |
| x | /s/ | ซ/ส | ตรงกับเสียง "ซ/ส" ในภาษาไทย | xa = ซา | xong = ซ็อง |
ในตารางนี้เสียงที่แทน IPA เป็น ๒ เสียงแยกกันนั้นทางซ้ายจะเป็นสำเนียงเหนือ ทางขวาเป็นสำเนียงใต้ แต่ยังไงก็ให้ยึดสำเนียงเหนือเป็นหลัก
อย่างไรก็ตาม กรณีเสียง d, gi นั้นอนุโลมให้เขียนเป็น "ย" ตามสำเนียงใต้ด้วย เนื่องจากเสียง d, gi ในสำเนียงเหนือไม่มีในภาษาไทย ถ้าจะเขียนให้ใกล้เคียงที่สุดก็จะเป็น "ซ/ส" แต่ถ้าเขียนแทนด้วย แต่ก็จะไปซ้ำซ้อนกับ x และ s
ส่วน r นั้นในในสำเนียงเหนือจะออกเสียงเหมือน d, gi แต่ในสำเนียงใต้จะออกเสียงเป็น "ร" ดังนั้นอาจทับศัพท์เป็น "ซ/ส" หรืออาจใช้เป็น "ร" ก็ได้
ดังนั้นให้อนุโลมเขียนเป็น "ย" ตามเสียงอ่านสำเนียงใต้ได้ด้วย หากต้องการแยกให้เห็นความต่างชัดจากเสียง x และ s
เสียง b, ch, đ นั้นจริงๆแล้วไม่มีในภาษาไทย แต่อาจถือว่าเป็นเสียง บ, จ, ด ในภาษาไทยไปได้เพราะใกล้เคียงกันมากอยู่แล้ว
เสียง g นั้นเป็นเสียงที่คล้ายเสียง "ฅ" ในภาษาไทยโบราณ คือเป็นเสียง "ก" แบบก้องและออกจากลำคอ ซึ่งปัจจุบันได้สูญหายไปแล้ว แต่ฟังดูเผินๆจะใกล้เคียงเสียง "ก" ดังนั้นจึงให้แทนด้วย "ก" ไป
ตัวสะกด
อักษรที่อาจพบเป็นตัวสะกดนั้นมีอยู่ ๘ ตัวด้วยกัน คือ ng, nh, n, m, c, ch, t, p ซึ่งส่วนใหญ่แล้วจะออกเสียงเหมือนเวลาเป็นพยัญชนะต้น
ที่จะมีปัญหาค่อนข้างมากคือเสียง nh กับ ch เพราะได้สูญเสียเสียงอ่านดั้งเดิมไปแล้ว โดยเสียงจะไปคล้ายกับ ng และ c แต่จะมีเสียง "ย" นำอยู่เล็กน้อย จึงให้แทนด้วยแม่กงกับแม่กกไปเหมือนกับ ng และ c ได้เลย
เพียงแต่กรณี anh และ ach นั้นเพื่อให้แยกต่างจาก ăn และ ăc จึงให้เติม "ย" ไปด้วย
căng = กัง
canh = กังย์
sắc = ซัก
sách = ซักย์
กรณีที่ตามด้วยตัวอื่นเช่น i หรือ ê จะไม่มีลงท้ายด้วย ng กับ c ด้วย จึงไม่ต้องเติม "ย์" ก้เขียนเป็นแม่กงกับแม่กกไปได้เลย
mình = หมิ่ง
lịch = หลิก
bệnh = เบ่ง
lệch = เหล็ก
(เพราะไม่มีคำที่ใช้ ing, ic, eng, ec อยู่)
เสียงอ่านและการทับศัพท์ตัวสะกดอาจสรุปได้ดังนี้
| อักษร | IPA | ทับศัพท์ | อธิบายคร่าวๆ | ตัวอย่าง | |
|---|---|---|---|---|---|
| ng | /ŋ/ | ง | ตรงกับแม่กงในภาษาไทย | càng = ก่าง | lòng = หล่อง |
| nh | /jŋ/ | ง, งย์ | ให้เขียนเหมือน ng ยกเว้น anh เขียนเป็น "อังย์" | nhanh = ญังย์ | minh = มิง |
| n | /n/ | น | ตรงกับแม่กนในภาษาไทย | tôn = โตน | tàn = ต่าน |
| m | /m/ | ม | ตรงกับแม่กมในภาษาไทย | cầm = เกิ่ม | ngỏm = ง่อม |
| c | /k̚/ | ก | ตรงกับแม่กกในภาษาไทย | mắc = มัก | sốc = ซก |
| ch | /jk̚/ | ก, กย์ | ให้เขียนเหมือน c ยกเว้น ach เขียนเป็น "อักย์" | sạch = สักย์ | đích = ดิ๊ก |
| t | /t̚/ | ด | ตรงกับแม่กดในภาษาไทย | cát = ก๊าด | mốt = โม้ด |
| p | /p̚/ | บ | ตรงกับแม่กบในภาษาไทย | sắp = ซับ | lốp = โล้บ |
สระเดี่ยว
ภาษาเวียดนามประกอบด้วยสระต่างๆใกล้เคียงกับภาษาไทยมาก อีกทั้งมีการแยกเสียงสั้นและยาวด้วย เวลาทับศัพท์จึงเลือกสระเขียนแทนได้ตรงๆง่ายๆ
สระต่างๆเขียนแทนดังนี้
| เขียน | IPA | ทับศัพท์ | หมายเหตุ | ตัวอย่าง | |
|---|---|---|---|---|---|
| -ă | /a/ | อะ | เป็นเสียงสั้นและตามด้วยตัวสะกดเสมอ | bắn = บั๊น | bằng = บั่ง |
| -a | /a/ | อะ | เป็นเสียงสั้นเมื่อตามด้วย ch, nh | bánh = บั๊งย์ | lách = ลักย์ |
| /aː/ | อา | tả = ต้า | cản = ก้าน | ||
| -â | /ə/ | เอิ | เป็นเสียงสั้นและตามด้วยตัวสะกดเสมอ | vấn = เวิ้น | cầm = เกิ่ม |
| -ơ | /əː/ | เออ | เป็นเสียงยาวเสมอ | ngơ = เงอ | đơn = เดิน |
| -ô | /o/ | โอะ | เป็นเสียงสั้นเมื่อตามด้วย c, ng | tổng = ต้ง | ngốc = งก |
| /oː/ | โอ | ngô = โง | chôp = โช้บ | ||
| -o | /ɔ/ | เอาะ | เป็นเสียงสั้นเมื่อตามด้วย c, ng | nong = น็อง | móc = ม้อก |
| /ɔː/ | ออ | nhỏ = หญ้อ | món = ม้อน | ||
| -u | /u/ | อุ | เป็นเสียงสั้นเมื่อตามด้วย c, ng | thùng = ถุ่ง | đúc = ดุ๊ก |
| /uː/ | อู | ngủ = งู่ | gút = กู๊ด | ||
| -ư | /ɯ/ | อึ | เป็นเสียงสั้นเมื่อตามด้วย c, ng | xưng = ซึง | ngực = หงึก |
| /ɯː/ | อือ | thư = ทือ | nhứt = ญื้ด | ||
| -ê | /e/ | เอะ | เป็นเสียงสั้นเมื่อตามด้วย ch, nh | nghênh = เง็ง | đếch = เด๊ก |
| /eː/ | เอ | kể = เก้ | bến = เบ๊น | ||
| -e | /ɛː/ | แอ | เป็นเสียงยาวเสมอ | tẻ = แต้ | tẹt = แตด |
| -i, -y | /i/ | อิ | เป็นเสียงสั้นเมื่อตามด้วย ch, nh อาจถูกเขียนเป็น i หรือ y แล้วแต่คำ และบางคำก็อาจเขียนได้ทั้ง ๒ แบบ |
mỹ = หมี | lịch = หลิก |
| /iː/ | อี | lí = ลี้ | mịt = หมีด | ||
มีแค่คู่ อะ/อา (ă/a) กับ เออะ/เออ (â/ơ) เท่านั้นที่แยกเสียงสั้นเสียงยาวชัดเจน ส่วนสระอื่นนั้นจะแยกเสียงสั้นยาวตายตัวตามตัวสะกด คือจะเป็นเสียงสั้นเมื่อตามด้วย c, ch, ng, nh นอกนั้นเป็นเสียงยาว
เสียงสั้น ă กับ â นั้นจะตามด้วยตัวสะกดเสมอ
นอกจากนี anh กับ ach เป็นตัวยกเว้น จะเป็นเสียงสั้น และให้ทับศัพท์เป็น "อังย์" และ "อักย์" ดังที่ได้อธิบายไปในหัวข้อเรื่องตัวสะกด
สระประสมสองเสียง
ภาษาเวียดนามมีสระประสมสองเสียงอยู่หลากหลายมาก อาจสรุปได้ดังตารางนี้
| เขียน | IPA | ทับศัพท์ | หมายเหตุ | ตัวอย่าง | |
|---|---|---|---|---|---|
| -ay | /aj/ | อาย | mảy = ไม่ | cày = ไก่ | |
| -ai | /aːj/ | ไอ | mài = หม่าย | cài = ก่าย | |
| -au | /aw/ | เอา | sau = เซา | đau = เดา | |
| -ao | /aːw/ | อาว | sao = ซาว | não = หนาว | |
| -âu | /əw/ | เอิว | đâu = เดิว | nấu = เนิ้ว | |
| -ây | /əj/ | เอ็ย | ถ้ามีรูปวรรณยุกต์ ให้ตัดไม้ไต่คู่ทิ้ง | đấy = เด๊ย | tây = เต็ย |
| -ơi | /əːj/ | เอย | tơi = เตย | mới = เม้ย | |
| -ôi | /oj/ | โอย | tối =โต๊ย | xôi = โซย | |
| -oi | /ɔːj/ | ออย | mỏi = ม่อย | gọi = ก่อย | |
| -oă (q)uă |
/wa/ | วะ | เขียน uă เฉพาะเมื่อตาม q | hoặc = ฮหวัก | quăng = กวัง |
| -oa (q)ua |
/wa/ | วะ | ถ้ามีตัวสะกดเป็น ch หรือ nh จะเป็นเสียงสั้น เขียน ua เฉพาะเมื่อตาม q |
hoạch = ฮหวักย์ | quành = กวั่งย์ |
| /waː/ | วา | toa = ตวา | quàng = กว่าง | ||
| -oe (q)ue |
/wɛ/ | แว | เขียน ue เฉพาะเมื่อตาม q | khoẻ = แคว่ | quẹt = แกวด |
| -ua -uâ- -uô- -uơ |
/uə/ | อัว | มีหลายรูป แต่ออกเสียงเหมือนกัน รูป uâ และ uô จะใช้เมื่อตามด้วยตัวสะกด แต่ยกเว้น qua ให้ตามตัวอย่างด้านบน |
của = กั้ว xuất = ซวด |
tuốn = ต่วน thuở = ทั่ว |
| -uê | /we/ | เว | tuế = เตว๊ | quên = เกวน | |
| -uy | /uj/ | อุย | tuy = ตุย | quỷ = กุ้ย | |
| -ui | /uːj/ | อูย | tui = ตูย | củi = กู้ย | |
| -ưi | /ɯj/ | อึย | gửi = กึ้ย | ngửi = งึ่ย | |
| -ưa -ươ- |
/ɯə/ | เอือ | รูป ươ ใช้เมื่อตามด้วยตัวสะกด | nửa = เนื่อ | xương = เซือง |
| -ưu | /ɯːw/ | อืว | bưu = บืว | lưu = ลืว | |
| -êu | /ɛw/ | เอว | nếu = เน้ว | đều = เด่ว | |
| -eo | /ew/ | แอว | kèo = แก่ว | mẻo = แม่ว | |
| -ia -iê- yê- |
/iə/ | เอีย | รูป iê จะใช้เมื่อตามด้วยตัวสะกด และถ้าไม่มีพยัญชนะต้นจะใช้รูป yê |
phía = เฟี้ย ỉa = เอี้ย |
biệt = เบียด yểm = เอี๊ยม |
| -iu | /iːw/ | อีว | xỉu = ซิ่ว | tíu = ติ๊ว | |
สระประสมบางตัวที่ขึ้นต้นด้วย o นั้นจะเปลี่ยนมาใช้ u เมื่อตามหลัง q เท่านั้น จึงให้จำไว้เป็นข้อยกเว้นด้วย
สระประสมสามเสียง
สระประสมสามเสียงในภาษาเวียดนามก็มีอยู่ไม่น้อย และทั้งหมดสามารถเขียนแทนด้วยภาษาไทยได้ ดังนี้
| เขียน | IPA | ทับศัพท์ | หมายเหตุ | ตัวอย่าง | |
|---|---|---|---|---|---|
| -iêu yêu |
/iəw/ | เอียว | เมื่อไม่มีพยัญชนะต้นจะเขียนเป็น yêu | tiêu = เตียว | yếu = เอี๊ยว |
| -oay (q)uay |
/waj/ | ไว | เขียน uay เฉพาะเมื่อตาม q | ngoáy = ไงว้ | quảy = ไกว้ |
| -oai (q)uai |
/waːj/ | วาย | เขียน uai เฉพาะเมื่อตาม q | khoai = ควาย | quải = กว้าย |
| -oao (q)uao |
/waːw/ | วาว | เขียน uao เฉพาะเมื่อตาม q | ngoao = งวาว | quào = กว่าว |
| -oeo (q)ueo |
/wɛːw/ | แวว | เขียน ueo เฉพาะเมื่อตาม q | khoeo = แควว | queo = แกวว |
| -uây | /wəj/ | เว็ย | ถ้ามีรูปวรรณยุกต์ให้ตัดไม้ไต่คู้ | quây = เกว็ย | khuấy = เคว้ย |
| -uôi | /uəj/ | อวย | nuôi = นวย | tuổi = ต้วย | |
| -uya -uyê- |
/wiə/ | เวีย | รูป uyê จะใช้เมื่อมีตัวสะกด | khuya = เควีย | khuyên = เควียน |
| -uyu | /wiːw/ | วีว | khuỷu = ควี่ว | ||
| -ươi | /ɯəj/ | เอียย | lười = เหลื่อย | tươi = เตือย | |
| -ươu | /ɯəw/ | เอือว | nườu = เหนื่อว | hươu = เฮือว | |
ตัวอย่าง
ตัวเลข
| เลข | เขียน | ทับศัพท์ |
|---|---|---|
| 0 | không | คง |
| 1 | một | โหมด |
| 2 | hai | ฮาย |
| 3 | ba | บา |
| 4 | bốn | โบ๊น |
| 5 | năm | นัม |
| 6 | sáu | เซ้า |
| 7 | bảy | ไบ้ |
| 8 | tám | ต๊าม |
| 9 | chín | จิ๊น |
| 10 | mười | เหมื่อย |
| 100 | trăm | จัม |
| 1,000 | nghìn | หงิ่น |
| 1,000,000 | triệu | เจี่ยว |
| 1,000,000,000 | tỷ | ตี้ |
ชื่อเขตการปกครองในเวียดนามทั้งหมด
| เขียน | ทับศัพท์ | |
|---|---|---|
| 1 | Hà Nội | ห่าโหน่ย (ฮานอย) |
| 2 | Thành phố Hồ Chí Minh | ถั่งย์โฟ้โห่จี๊มิง (โฮจิมินห์) |
| 3 | Hải Phòng | ฮ่ายฝ่อง |
| 4 | Đà Nẵng | ด่าหนัง |
| 5 | Cần Thơ | เกิ่นเทอ |
| 6 | Điện Biên | เดี่ยนเบียน |
| 7 | Lai Châu | ลายเจิว |
| 8 | Lào Cai | หล่าวกาย |
| 9 | Hà Giang | ห่าซาง/ห่ายาง |
| 10 | Cao Bằng | กาวบั่ง |
| 11 | Lạng Sơn | หล่างเซิน |
| 12 | Yên Bái | เอียนบ๊าย |
| 13 | Tuyên Quang | เตวียนกวาง |
| 14 | Bắc Kạn | บั๊กก่าน |
| 15 | Thái Nguyên | ท้ายเงวียน |
| 16 | Sơn La | เซินลา |
| 17 | Phú Thọ | ฟู้เถาะ |
| 18 | Vĩnh Phúc | หวิงฟุก |
| 19 | Bắc Ninh | บั๊กนิง |
| 20 | Bắc Giang | บั๊กซาง/บั๊กยาง |
| 21 | Quảng Ninh | กว้างนิง |
| 22 | Hòa Bình | ฮหว่าบิ่ง |
| 23 | Hưng Yên | ฮึงเอียน |
| 24 | Hải Dương | ฮ่ายเซือง/ฮ่ายเยือง |
| 25 | Thái Bình | ท้ายบิ่ง |
| 26 | Hà Nam | ห่านาม |
| 27 | Nam Định | นามดิ่ง |
| 28 | Ninh Bình | นิงบิ่ง |
| 29 | Thanh Hóa | ทังย์ฮว้า |
| 30 | Nghệ An | เหงะอาน |
| 31 | Hà Tĩnh | ห่าติ๋ง |
| 32 | Quảng Bình | กว้างบิ่ง |
| 33 | Quảng Trị | กว้างจิ |
| 34 | Thừa Thiên Huế | เถื่อเทียนเฮว้ |
| 35 | Quảng Nam | กว้างนาม |
| 36 | Quảng Ngãi | กว้างหงาย |
| 37 | Kon Tum | กอนตูม |
| 38 | Gia Lai | ซาลาย/ยาลาย |
| 39 | Bình Định | บิ่งดิ่ง |
| 40 | Phú Yên | ฟู้เอียน |
| 41 | Đắk Lắk | ดั๊กลัก |
| 42 | Đắk Nông | ดั๊กนง |
| 43 | Khánh Hòa | คั้งย์ฮหว่า |
| 44 | Lâm Đồng | เลิมด่ง |
| 45 | Ninh Thuận | นิงถ่วน |
| 46 | Bình Thuận | บิ่งถ่วน |
| 47 | Bình Phước | บิ่งเฟื้อก |
| 48 | Tây Ninh | เต็ยนิง |
| 49 | Bình Dương | บิ่งเซือง/บิ่งเยือง |
| 50 | Đồng Nai | ด่งนาย |
| 51 | Bà Rịa – Vũng Tàu | บ่าเสียะ/บ่าเหรียะ - หวุงเต่า |
| 52 | Long An | ลองอาน |
| 53 | Đồng Tháp | ด่งท้าบ |
| 54 | Tiền Giang | เตี่ยนซาง/เตี่ยนยาง |
| 55 | Bến Tre | เบ๊นแจ |
| 56 | An Giang | อานซาง/อานยาง |
| 57 | Vĩnh Long | หวิงล็อง |
| 58 | Kiên Giang | เกียนซาง/เกียนยาง |
| 59 | Hậu Giang | เหิ่วซาง/เหิ่วยาง |
| 60 | Trà Vinh | จ่าวิง |
| 61 | Sóc Trăng | ซ้อกจัง |
| 62 | Bạc Liêu | บากเลียว |
| 63 | Cà Mau | ก่าเมา |