ชื่อเรียกปีนักษัตรในภาษาต่างๆ
เขียนเมื่อ 2022/05/19 14:42
แก้ไขล่าสุด 2023/05/21 19:30
การแทนปีต่างๆด้วยสัตว์ชนิดต่างๆ ๑๒ ชนิดนั้นเรียกว่า "ปีนักษัตร" เป็นระบบที่มีที่มาจากจีน และถูกใช้ในประเทศรอบๆทั้งในเอเชียตะวันออก และเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ซึ่งรวมถึงไทยด้วย
ในบทความนี้จะพูดถึงชื่อเรียกปีนักษัตรในภาษาต่างๆ โดยเน้นเรื่องทางภาษาศาสตร์และเสียงอ่านในภาษาต่างๆเป็นหลัก ไม่กล่าวถึงรายละเอียดหรือความเชื่อใดๆทั้งนั้น
ปีต่างๆและสัตว์ประจำปี
เริ่มแรกขอสรุปชื่อปีนักษัตรทั้ง ๑๒ ว่ามีอะไรบ้างและแทนด้วยอักษรจีนตัวไหน ส่วนเสียงอ่านอักษรแต่ละแบบจะยกไปอธิบายในส่วนหลัง
| ลำดับ | ชื่อปี ในภาษาไทย |
สัตว์ | อักษรจีน ชื่อสัตว์ |
อักษรจีน ชื่อปี |
|
|---|---|---|---|---|---|
| 1 | 🐭 | ชวด | หนู | 鼠 | 子 |
| 2 | 🐮 | ฉลู | วัว | 牛 | 丑 |
| 3 | 🐯 | ขาล | เสือ | 虎 | 寅 |
| 4 | 🐰 | เถาะ | กระต่าย | 兔 | 卯 |
| 5 | 🐲 | มะโรง | มังกร (งูใหญ่) | 龍 (龙) | 辰 |
| 6 | 🐍 | มะเส็ง | งู (งูเล็ก) | 蛇 | 巳 |
| 7 | 🐴 | มะเมีย | ม้า | 馬 (马) | 午 |
| 8 | 🐏 | มะแม | แกะ (แพะ) | 羊 | 未 |
| 9 | 🐵 | วอก | ลิง | 猴 | 申 |
| 10 | 🐔 | ระกา | ไก่ | 雞 (鸡) | 酉 |
| 11 | 🐶 | จอ | หมา | 狗 | 戌 |
| 12 | 🐷 | กุน | หมู | 豬 (猪) | 亥 |
ปีมังกรนั้นในไทยบางทีก็ถูกเรียกว่าเป็น "งูใหญ่" ในขณะที่งูถูกเรียกเป็น "งูเล็ก"
ปีแกะนั้นในบางประเทศรวมทั้งไทยถือว่าเป็นแพะ
ที่มาของชื่อจากภาษาเขมร
ปีนักษัตรแต่ละปีจะแทนด้วยอักษรจีน ๑ ตัว ชื่อนี้ยังใช้ในภาษาญี่ปุ่น เกาหลี เวียดนาม อีกด้วย โดยจะอ่านต่างๆกันออกไป
แต่สำหรับในภาษาไทยนั้นได้มีการเรียกชื่อปีต่างๆทั้ง ๑๒ นี้ตามชื่อสัตว์ในภาษาเขมรโบราณ และปัจจุบันในภาษาเขมรก็ยังเรียกชื่อปีต่างๆตามนั้นอยู่ แต่คำเหล่านี้ไม่ได้ใช้เป็นคำเรียกชื่อสัตว์ในภาษาเขมรปัจจุบันแล้ว
ตารางต่อไปนี้จะแสดงชื่อในภาษาเขมรที่กลายมาเป็นที่มาของชื่อเรียกปีต่างๆในภาษาไทย
| ชื่อไทย | ชื่อเขมร | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| อักษรเขมร | ถอดอักษร | ทับศัพท์ | IPA | ||
| 🐭 | ชวด | ជូត | ชูต | จูด | /cuːt/ |
| 🐮 | ฉลู | ឆ្លូវ | ฉฺลูว | ชเลิว | /cʰləw/ |
| 🐯 | ขาล | ខាល | ขาล | คาล | /kʰaːl/ |
| 🐰 | เถาะ | ថោះ | โถะ | เทาะห์ | /tʰɑh/ |
| 🐲 | มะโรง | រោង | โรง | โรง | /roːŋ/ |
| 🐍 | มะเส็ง | ម្សាញ់ | มฺสาญ่ | มสาญ | /msaɲ/ |
| 🐴 | มะเมีย | មមី | มมี | โมะมี | /mɔ.ˈmiː/ |
| 🐏 | มะแม | មមែ | มแม | โมะแม | /mɔ.ˈmɛː/ |
| 🐵 | วอก | វក | วก | โวก | /ʋɔːk/ |
| 🐔 | ระกา | រកា | รกา | โระกา | /rɔ.ˈkaː/ |
| 🐶 | จอ | ច | จ | จอ | /cɑː/ |
| 🐷 | กุน | កុរ | กุร | กาว | /kao/ |
ความสัมพันธ์กับชื่อสัตว์ในภาษาเวียดนาม
ดังที่ได้กล่าวไปข้างต้นว่าชื่อเรียกปีนักษัตรในภาษาไทยนั้นมาจากชื่อเรียกปีนักษัตรในภาษาเขมร แต่ที่มาของชื่อนั้นเชื่อว่ามีส่วนเกี่ยวข้องกับชื่อเรียกสัตว์ในภาษาเวียดนามโบราณ
ดังนั้นจึงเห็นได้ว่าชื่อเรียกสัตว์ในภาษาเวียดนามในปัจจุบันนั้นดูคล้ายคลึงกับชื่อเรียกปีนักษัตรในภาษาเขมร ซึ่งกลายมาเป็นชื่อเรียกปีในภาษาไทย
อย่างไรก็ตาม ปกติชื่อเรียกปีนักษัตรในภาษาเวียดนามจะใช้ตามภาษาจีน ดังนั้นที่จะดูคล้ายกับชื่อปีในภาษาไทยก็คือชื่อเรียกสัตว์ต่างๆในภาษาเวียดนามที่เป็นคำเรียกโดยทั่วๆไปในชีวิตประจำวัน
ประเด็นนี้ชวนให้สับสนได้ไม่น้อย แต่สรุปคร่าวๆก็คือว่า
ชื่อสัตว์เวียดนาม ≈ ชื่อปีนักษัตรเขมร = ชื่อปีนักษัตรไทย
แต่
ชื่อปีนักษัตรเวียดนาม = ชื่อปีนักษัตรจีน
ชื่อปีที่ไปตรงกับชื่อสัตว์ในภาษาเวียดนามมีอยู่ ๖ อันดังนี้
| ปีนักษัตร | ชื่อปีในภาษาเขมร | ชื่อสัตว์ในภาษาเวียดนาม | สัตว์ | |||
|---|---|---|---|---|---|---|
| อักษรเขมร | ทับศัพท์ | อักษรโรมัน | ทับศัพท์ | |||
| 🐭 | ชวด | ជូត | จูด | chuột | จวด | หนู |
| 🐰 | เถาะ | ថោះ | เทาะห์ | thỏ | ท่อ | กระต่าย |
| 🐲 | มะโรง | រោង | โรง | rồng | หร่ง / ส่ง | มังกร |
| 🐍 | มะเส็ง | ម្សាញ់ | มสาญ | rắn | รั้น / ซั้น | งู |
| 🐔 | ระกา | រកា | โระกา | gà | ก่า | ไก่ |
| 🐶 | จอ | ច | จอ | chó | จ๊อ | หมา |
ดังนั้นแล้วการรู้ชื่อปีต่างๆเหล่านี้จึงเป็นตัวช่วยจำศัพท์ชื่อสัตว์ในภาษาเวียดนามไปในตัวด้วย
แต่ว่าชื่อเรียก วัว เสือ ม้า แกะ (แพะ) ลิง หมู ในภาษาเวียดนามที่ใช้ทั่วไปปัจจุบันเป็นคำที่มาต่างไปจากนี้ จึงไม่ได้นำมาเทียบในตารางนี้ด้วย
คำอ่านชื่อจีนสำเนียงต่างๆและภาษาอื่นๆ
ต่อมามาดูว่าอักษรแต่ละตัวนั้นอ่านว่าอย่างไรในภาษาจีนสำเนียงต่างๆ รวมถึงในภาษาญี่ปุ่น เกาหลี เวียดนาม ซึ่งได้เอาชื่อจีนไปใช้ด้วย
1. ชวด 子🐭
| ทับศัพท์ไทย | ถอดอักษร | ||
|---|---|---|---|
| โรมัน | อื่นๆ | ||
| จีนกลาง | จื่อ | zǐ | ㄗˇ |
| กวางตุ้ง | จี๋ | zi2 | |
| ฮกเกี้ยน | จี้ | chí | |
| แต้จิ๋ว | จื้อ | ze2 | |
| ฮากกา | จื้อ | chṳ́ | |
| ฮกจิว | จวี | cṳ̄ | |
| ไหหลำ | จี่ | zi3 | |
| ญี่ปุ่น | ชิ | shi | し |
| เกาหลี | ชา | ja | 자 |
| เวียดนาม | ตื้อ | tử | |
2. ฉลู 丑🐮
| ทับศัพท์ไทย | ถอดอักษร | ||
|---|---|---|---|
| โรมัน | อื่นๆ | ||
| จีนกลาง | โฉ่ว | chǒu | ㄔㄡˇ |
| กวางตุ้ง | เฉา | cau2 | |
| ฮกเกี้ยน | ทิ่ว | thiú | |
| แต้จิ๋ว | ทิ่ว | tiu2 | |
| ฮากกา | ชู่ | chhú | |
| ฮกจิว | ทีว | tiū | |
| ไหหลำ | สิ่ว | siu3 | |
| ญี่ปุ่น | จู | chū | ちゅう |
| เกาหลี | ชุก | chuk | 축 |
| เวียดนาม | ซื่ว | sửu | |
3. ขาล 寅🐯
| ทับศัพท์ไทย | ถอดอักษร | ||
|---|---|---|---|
| โรมัน | อื่นๆ | ||
| จีนกลาง | อิ๋น | yín | ㄧㄣˊ |
| กวางตุ้ง | หยั่น | jan4 | |
| ฮกเกี้ยน | อิ๋น | în | |
| แต้จิ๋ว | อิ๊ง | ing5 | |
| ฮากกา | อี่ | yì | |
| ฮกจิว | อิ้ง | ìng | |
| ไหหลำ | อิ่น | in2 | |
| ญี่ปุ่น | อิง | in | いん |
| เกาหลี | อิน | in | 인 |
| เวียดนาม | เหยิ่น | dần | |
4. เถาะ 卯🐰
| ทับศัพท์ไทย | ถอดอักษร | ||
|---|---|---|---|
| โรมัน | อื่นๆ | ||
| จีนกลาง | เหม่า | mǎo | ㄇㄠˇ |
| กวางตุ้ง | หมาว | maau5 | |
| ฮกเกี้ยน | เบ้า | báu | |
| แต้จิ๋ว | เบ้า | bhao2 | |
| ฮากกา | เมา | mâu | |
| ฮกจิว | มาว | māu | |
| ไหหลำ | เหม่า | mao3 | |
| ญี่ปุ่น | โบว | bō | ばう |
| เกาหลี | มโย | myo | 묘 |
| เวียดนาม | หมาว | mão | |
5. มะโรง 辰🐲
| ทับศัพท์ไทย | ถอดอักษร | ||
|---|---|---|---|
| โรมัน | อื่นๆ | ||
| จีนกลาง | เฉิน | chén | ㄔㄣˊ |
| กวางตุ้ง | สั่น | san4 | |
| ฮกเกี้ยน | สิน | sîn | |
| แต้จิ๋ว | ซิ้ง | sing5 | |
| ฮากกา | สึ่น | sṳ̀n | |
| ฮกจิว | ซี่ง | sìng | |
| ไหหลำ | ติ่น | din2 | |
| ญี่ปุ่น | ชิง | shin | しん |
| เกาหลี | ชิน | jin | 진 |
| เวียดนาม | ถี่น | thìn | |
6. มะเส็ง 巳🐍
| ทับศัพท์ไทย | ถอดอักษร | ||
|---|---|---|---|
| โรมัน | อื่นๆ | ||
| จีนกลาง | ซื่อ | sì | ㄙˋ |
| กวางตุ้ง | จี่ | zi6 | |
| ฮกเกี้ยน | จี | chī | |
| แต้จิ๋ว | จี๋ | zi6 | |
| ฮากกา | ซื้อ | sṳ | |
| ฮกจิว | เส่ย | sê̤ṳ | |
| ไหหลำ | แส่ | se5 | |
| ญี่ปุ่น | ชิ | shi | し |
| เกาหลี | ซา | sa | 사 |
| เวียดนาม | ติ | tị | |
7. มะเมีย 午🐴
| ทับศัพท์ไทย | ถอดอักษร | ||
|---|---|---|---|
| โรมัน | อื่นๆ | ||
| จีนกลาง | อู่ | wǔ | ㄨˇ |
| กวางตุ้ง | อึ๋ง | ng5 | |
| ฮกเกี้ยน | ง่อ | ngó͘ | |
| แต้จิ๋ว | โง่ว | ngou2 | |
| ฮากกา | อึ่ง | ńg | |
| ฮกจิว | งู | ngū | |
| ไหหลำ | หง่อว | ngou5 | |
| ญี่ปุ่น | โกะ | ngo | ご |
| เกาหลี | โอ | o | 오 |
| เวียดนาม | เหงาะ | ngọ | |
8. มะแม 未🐏
| ทับศัพท์ไทย | ถอดอักษร | ||
|---|---|---|---|
| โรมัน | อื่นๆ | ||
| จีนกลาง | เว่ย์ | wèi | ㄨㄟˋ |
| กวางตุ้ง | เหม่ย์ | mei6 | |
| ฮกเกี้ยน | บี | bī | |
| แต้จิ๋ว | บี่ | bhi7 | |
| ฮากกา | วี้ | vi | |
| ฮกจิว | หมูย | muôi | |
| ไหหลำ | วี | vi1 | |
| ญี่ปุ่น | มิ | mi | み |
| เกาหลี | มี | mi | 미 |
| เวียดนาม | หมู่ย | mùi | |
9. วอก 申🐵
| ทับศัพท์ไทย | ถอดอักษร | ||
|---|---|---|---|
| โรมัน | อื่นๆ | ||
| จีนกลาง | เซิน | shēn | ㄕㄣ |
| กวางตุ้ง | ซั้น | san1 | |
| ฮกเกี้ยน | ซิ้น | sin | |
| แต้จิ๋ว | ซิง | sing1 | |
| ฮากกา | ซึน | sṳ̂n | |
| ฮกจิว | ซิ้ง | sĭng | |
| ไหหลำ | ติน | din1 | |
| ญี่ปุ่น | ชิง | shin | しん |
| เกาหลี | ชิน | sin | 신 |
| เวียดนาม | เทิน | thân | |
10. ระกา 酉🐔
| ทับศัพท์ไทย | ถอดอักษร | ||
|---|---|---|---|
| โรมัน | อื่นๆ | ||
| จีนกลาง | โหย่ว | yǒu | ㄧㄡˇ |
| กวางตุ้ง | เหยา | jau5 | |
| ฮกเกี้ยน | อิ้ว | iú | |
| แต้จิ๋ว | อิ้ว | iu2 | |
| ฮากกา | ยู | yû | |
| ฮกจิว | อี้ว | iù | |
| ไหหลำ | อิ่ว | iu3 | |
| ญี่ปุ่น | ยู | yū | ゆう |
| เกาหลี | ยู | yu | 유 |
| เวียดนาม | เหยิ่ว | dậu | |
11. จอ 戌🐶
| ทับศัพท์ไทย | ถอดอักษร | ||
|---|---|---|---|
| โรมัน | อื่นๆ | ||
| จีนกลาง | ซวี | xū | ㄒㄩ |
| กวางตุ้ง | เซิ้ด | seot1 | |
| ฮกเกี้ยน | สุด | sut | |
| แต้จิ๋ว | สุก | sug4 | |
| ฮากกา | สุด | sut | |
| ฮกจิว | โสว | sók | |
| ไหหลำ | ตุ๊ด | dud7 | |
| ญี่ปุ่น | จุตสึ | jutsu | じゅつ |
| เกาหลี | ซุล | sul | 술 |
| เวียดนาม | ต๊วด | tuất | |
12. กุน 亥🐷
| ทับศัพท์ไทย | ถอดอักษร | ||
|---|---|---|---|
| โรมัน | อื่นๆ | ||
| จีนกลาง | ไฮ่ | hài | ㄏㄞˋ |
| กวางตุ้ง | ห่อย | hoi6 | |
| ฮกเกี้ยน | ไฮ | hāi | |
| แต้จิ๋ว | ไห | hai6 | |
| ฮากกา | ฮ้อย | hoi | |
| ฮกจิว | หาย | hâi | |
| ไหหลำ | ไห่ | hhai5 | |
| ญี่ปุ่น | ไก | gai | がい |
| เกาหลี | แฮ | hae | 해 |
| เวียดนาม | เห่ย | hợi | |
ชื่อภาษามองโกล
มองโกลก็เป็นอีกชาติหนึ่งที่นำระบบปีนักษัตรไปใช้ และก็ไม่ได้เรียกตามในภาษาจีน แต่เรียกตามชื่อสัตว์นั้นๆในภาษามองโกลเอง
| ปี | ชื่อมองโกล | |||
|---|---|---|---|---|
| อักษรมองโกล | อักษรซีริลลิก | ทับศัพท์ | ||
| 🐭 | ชวด | ᠬᠤᠯᠤᠭᠠᠨᠠ | хулгана | ฮลกัน |
| 🐮 | ฉลู | ᠦᠬᠡ | үхэр | อุเฮร์ |
| 🐯 | ขาล | ᠪᠠᠷᠰ | бар | บาร์ |
| 🐰 | เถาะ | ᠲᠠᠤᠯᠠᠢ | туулай | โทไล |
| 🐲 | มะโรง | ᠯᠤᠤ | луу | โล |
| 🐍 | มะเส็ง | ᠮᠣᠭᠠᠢ | могой | มอกอย |
| 🐴 | มะเมีย | ᠮᠣᠷᠢ | морь | มอร์ |
| 🐏 | มะแม | ᠬᠣᠨᠢ | хонь | ฮ็อน |
| 🐵 | วอก | ᠪᠡᠴᠢᠨ | бич | บิช |
| 🐔 | ระกา | ᠲᠠᠬᠢᠶᠠ | тахиа | ทาฮิอา |
| 🐶 | จอ | ᠨᠣᠬᠠᠢ | нохой | นอฮอย |
| 🐷 | กุน | ᠭᠠᠬᠠᠢ | гахай | กาไฮ |