ต่อจาก
บทที่ ๑๑หลังจากที่
บทที่ ๖ ได้อธิบายการผันคำกริยาในรูปปัจจุบันและอนาคตไปแล้ว บทนี้จะมาพูดถึงการผันกริยาเพื่อให้เป็นรูปสำหรับแสดงสิ่งที่เกิดขึ้นในอดีต
รูปอดีตแบบต่างๆในภาษามองโกลรูปอดีตมีความยุ่งยากตรงที่มีรูปแสดงถึงอดีตอยู่หลากหลายแบบ ในที่นี้ก็ขอยกมาแนะนำร่วมกันทีเดียวไปเลย
-сан
-сэн
-сон
-сөн |
ใช้บอกสิ่งที่เกิดขึ้นในอดีตโดยทั่วไปอย่างเป็นกลาง |
-лаа
-лээ
-лоо
-лөө |
ใช้บอกสิ่งที่เป็นประสบการณ์ของตัวเอง ได้เจอมาด้วยตัวเอง หรือเป็นไปตามที่ตัวเองคาดการณ์ไว้ มีความรู้สึกว่าเป็นอดีตที่ใกล้ตัว |
-жээ
-чээ |
ใช้พูดถึงเรื่องประวัติศาสตร์หรือสิ่งที่ได้ยินมาจากคนอื่น ไม่ได้รู้ด้วยตัวเองโดยตรง ไม่ได้คาดการณ์เอาไว้ รู้สึกว่าเป็นอดีตที่ไกลตัว |
| -в |
ใช้พูดถึงอดีตแบบเป็นกลาง แต่ว่าค่อนข้างจะเป็นภาษาเขียน ถ้าใช้ในภาษาพูดจะดูแข็ง แต่หากเป็นประโยคคำถามอาจใช้แม้แต่ในภาษาพูด |
สำหรับ сан/сэн/сон/сөн กับ лаа/лээ/лоо/лөө นั้นเป็นความหลากหลายเนื่องจากกฎความกลมกลืนกันของเสียง ต่อไปจะเรียกสั้นๆว่าเป็นรูป сан กับ лаа เฉยๆ
ส่วน жээ/чээ นั้นไม่ต้องเปลี่ยนสระตามหลักความกลมกลืนของเสียง แต่จะใช้ ж หรือ ч นั้นแล้วแต่คำลงท้าย ซึ่งเดี๋ยวจะเขียนถึงอีกที ต่อไปจะเรียกรวมๆว่ารูป жээ เฉยๆ
ตัวอย่างเปรียบเทียบ เช่น "รถเมล์มาแล้ว" พูดด้วยทั้ง ๔ รูปนี้จะมีความหมายแตกต่างดังนี้
| автобус ирсэн. |
ใช้พูดอย่างเป็นกลางๆทั่วไป |
| автобус ирлээ. |
ใช้พูดเวลาที่รถเมล์ที่รออยู่นั้นมาถึงแล้ว หรือมาปรากฏต่อหน้าเมื่อครู่นี้พอดี |
| автобус иржээ. |
ใช้เมื่อเห็นว่ารถเมล์มาถึงแล้วตั้งแต่เมื่อไหร่ก็ไม่รู้ แต่ต้องการบอกผลลัพธ์ว่ามันมาแล้ว |
| автобус ирв. |
ใช้ในการเขียนนิยายหรือบรรยาย |
| ꡐ автобус = รถเมล์ |
ꡐ ирэх = มา, ถึง |
การผันรูป сан, лаа และ вหลักการผันของ ๒ รูปนี้โดยทั่วไปแล้วเหมือนกัน ดังนั้นจะเขียนถึงไปพร้อมๆกัน ปกติถ้าผันรูป сан ได้แค่เปลี่ยน сан/сэн/сон/сөн เป็น лаа/лээ/лоо/лөө ก็ได้รูป лаа แล้ว
โดยทั่วไปแล้วการผันจากรูปพจนานุกรมให้ตัดส่วนหาง (ที่มี х) ทิ้งแล้วจึงเติม сан หรือ лаа ตามหลักกลมกลืนของเสียง
ส่วนรูป в นั้นจะง่ายกว่าหน่อย เพราะไม่ต้องสนหลักกลมกลืนของเสียง ให้ตัด х ออกแล้วเติม в ลงไปแทนได้เลย เพียงแต่ว่าถ้าส่วนรากลงท้ายด้วยสระประสมให้เติม ав/эв/ов/өв ตามหลักกลมกลืนของเสียง
| |
รูปพจนานุกรม |
รูป сан |
รูป лаа |
รูป в |
| อ่าน |
унших |
уншсан |
уншлаа |
уншив |
| เขียน |
бичих |
бичсэн |
бичлээ |
бичив |
| เจ็บ |
өвдөх |
өвдсөн |
өвдлөө |
өвдөв |
| ฟัง |
сонсох |
сонссон |
сонслоо |
сонсов |
| กิน |
идэх |
идсэн |
идлээ |
идэв |
| นั่ง |
суух |
суусан |
суулаа |
суув |
| เป็น, อยู่, มี |
байх |
байсан |
байлаа |
байав |
แต่คำที่หางเป็น их บางคำจะเป็นคำที่ส่วนรากจริงๆมี ь ซ่อนอยู่ แบบนี้ก็ให้เก็บ и ไว้ด้วย
| |
รูปพจนานุกรม |
ส่วนราก |
รูป сан |
รูป лаа |
รูป в
|
| วาง |
тавих |
тавь |
тависан |
тавилаа |
тавив |
| สั่ง |
захих |
захь |
захисан |
захилаа |
захив |
| เชิญ |
урих |
урь |
урисан |
урилаа |
урив |
| เข้ากัน |
зохих |
зохь |
зохисон |
зохилоо |
зохив |
ตัวอย่างการใช้
өвөө өчигдөр ирсэн .
= คุณปู่มาถึงเมื่อวาน |
онгоц сая буулаа .
= เครื่องบินเพิ่งลงจอด |
| ꡐ өвөө = คุณปู่, คุณตา |
ꡐ сая = เพิ่งจะ, หนึ่งล้าน |
ꡐ буух = ลงจอด |
үүр цайв .
= กลางคืนสว่างแล้ว (เช้าแล้ว) |
| ꡐ үүр = กลางคืน |
ꡐ цайх = ถึงเช้า, สว่างขึ้น |
การผันรูป жээสำหรับการผันรูป жээ นั้นจะง่ายตรงที่ไม่ต้องสนหลักความกลมกลืนกันของเสียง แต่จะยากตรงที่อาจเติม жээ หรือ чээ ขึ้นอยู่กับคำ
โดยทั่วไปแล้วถ้าคำที่ส่วนรากลงท้ายด้วย р, с, в, г จะเติม чээ นอกนั้นเติม жээ
| |
รูปพจนานุกรม |
รูป жээ |
| เจ็บ |
өвдөх |
өвджээ |
| กิน |
идэх |
иджээ |
| นั่ง |
суух |
суужээ |
| เป็น, อยู่, มี |
байх |
байжээ |
| ใช้ชีวิต |
амьдрах |
амьдарчээ |
| เร่งรีบ |
яарах |
яарчээ |
| ออกไป |
гарах |
гарчээ |
| บิน |
нисэх |
нисчээ |
| จบ |
дуусах |
дуусчээ |
| ตื่น |
босох |
босчээ |
| เอา |
авах |
авчээ |
| ให้ |
өгөх |
өгчээ |
เพียงแต่คำที่ลงท้ายด้วย р, с บางคำก็เติม жээ ด้วย ต้องจำเป็นข้อยกเว้นไป
| |
รูปพจนานุกรม |
รูป жээ |
| เข้า |
орох |
оржээ |
| มา |
ирэх |
иржээ |
| เปิดไฟ, เผาไฟ |
асах |
асжээ |
ตัวอย่างประโยค
өчигдөр цас оржээ .
= เมื่อวานหิมะตก |
รูปคำถามของ жээ คือ ж уу รูป сан และ в นั้นเวลาทำเป็นประโยคคำถามก็แค่เติม уу/үү แต่สำหรับรูป жээ กับ лаа นั้นถ้าจะทำเป็นประโยคคำถามให้ตัดสระเสียงยาวตรงท้ายทิ้งแล้วค่อยเติม уу/үү ไปแทน
เวลาถามโดยทั่วไปแล้วจะใช้รูปคำถามของ жээ
автобус ирж үү ?
= รถเมล์มาแล้วหรือยัง? |
แต่ лаа นั้นปกติจะใช้ในเรื่องที่เกี่ยวกับความรู้สึกของตัวเอง ดังนั้นรูปคำถามของ лаа นั้นจะเป็นลักษณะของการการถามเพื่อยืนยัน
автобус ирэл үү ?
= รถเมล์มาแล้วสินะ? (ถามเพื่อความแน่ใจ) |
รูปอดีตของประโยค {ก} เป็น {ข}ในบทที่ ๓ ได้พูดถึงว่าประโยคที่บอกว่า {ก} เป็น {ข} นั้นสามารถสร้างขึ้นได้ง่ายจากการเอาคำนามมาวางกัน
แต่จริงๆแล้วภาษามองโกลก็มีกริยาที่ใช้ในความหมายว่า "เป็น" "คือ" อยู่เหมือนกัน นั่นก็คือคำว่า байх เพียงแต่ในรูปปัจจุบันทั่วไปมักจะถูกละ จึงพูดเหลือแค่คำนาม
แต่เมื่อจะทำเป็นรูปอดีตจะทำโดยเติม байх รูปอดีต เช่น
би энэ сургуулийн багш байлаа .
ฉันเคยเป็นครูโรงเรียนนี้ |
энэ маш том үйлдвэр байжээ .
นั่นเคยเป็นโรงงานขนาดใหญ่มาก |
дээр үед энэ байшин сургуулийн биеийн тамирын зал байжээ .
เมื่อก่อนตึกนี้เคยเป็นโรงพลศึกษาของโรงเรียน |
ээж энэ эмнэлгийн сувилагч байв .
คุณแม่เคยเป็นนางพยาบาลในโรงพยาบาลนี้ |
| ꡐ дээр үед = เมื่อก่อน |
ꡐ үйлдвэр = โรงงาน |
| ꡐ биеийн тамирын зал = โรงพลศึกษา (โรงยิม) |
| ꡐ эмнэлэг = โรงพยาบาล |
ꡐ сувилагч = นางพยาบาล |
อ่านต่อ
บทที่ ๑๓