ต่อจาก
บทที่ ๒๖ในบทนี้จะว่าด้วยเรื่องของการผันคำนามอีกรูปแบบหนึ่ง แต่ว่ารูปนี้ค่อนข้างพิเศษตรงที่ว่ามันสามารถผันต่อจากรูปอื่นที่ผันแล้วได้ และค่อนข้างเป็นเรื่องที่ซับซ้อนเพราะตีความเป็นภาษาไทยได้โดยตรงได้ยาก
การผันรูปนี้ไว้สำหรับชี้ว่าสิ่งนั้นมีความเกี่ยวข้องกับตัวเอง หรือเป็นของตัวเอง หรือทำอยู่กับตัวเองอยู่ ต่อจากนี้ไปจะเรียกสั้นๆว่า "รูปทำกับตัว"
การผันรูปทำกับตัว
ก่อนอื่นมาดูว่าผันอย่างไรกันก่อน
สำหรับการผันนั้นโดยทั่วไปแล้วก็คือเติมเสียงยาวต่อออกไปตามเสียงสระ แต่ถ้าลงท้ายด้วยสระเสียงยาวหรือสระประสมก็ให้แทรก г ลงไปด้วย
ตัวอย่าง
| รูปเดิม |
รูปทำกับตัว |
| หนังสือ |
ном |
номоо |
| บ้านเกิด |
нутаг |
нутгаа |
| มีด |
хутга |
хутгаа |
| สกี |
цана |
цанаа |
| บุหรี่ |
тамхи |
тамхиа |
| ร่างกาย |
бие |
биеэ |
| ชีวิต |
амь |
амиа |
| ห้อง |
өрөө |
өрөөгөө |
อย่างไรก็ตาม รูปนี้อาจมีการผันต่อจากรูปที่ผันเป็นรูปอื่นมาแล้วอีก ซึ่งโดยทั่วไปแล้วก็แค่เติมสระเสียงยาวต่อไปอีก แต่สำหรับรูปเจ้าของอาจมีการเติม х ไปด้วย ส่วนรูปร่วมกันจะแทรก г
เช่นลองดูคำว่า "หนังสือ" ном อาจผันดังนี้
| รูปเดิม |
รูปทำกับตัว |
| รูปกรรมตรง |
номийг |
номийгоо |
| รูปเจ้าของ |
номын |
номынхоо |
| รูปเป้าหมาย |
номд |
номдоо |
| รูปที่มา |
номоос |
номоосоо |
| รูปวิธีการ |
номоор |
номоороо |
| รูปร่วมกัน |
номтой |
номтойгоо |
คำว่า "ชีวิต" амь
| รูปเดิม |
รูปทำกับตัว |
| รูปกรรมตรง |
амийг |
амийгаа |
| รูปเจ้าของ |
амины |
аминыхаа |
| รูปเป้าหมาย |
аминд |
аминдаа |
| รูปที่มา |
аминаас |
аминаасаа |
| รูปวิธีการ |
амиар |
амиараа |
| รูปร่วมกัน |
амьтай |
амьтайгаа |
คำว่า "ห้อง" өрөө
| รูปเดิม |
รูปทำกับตัว |
| รูปกรรมตรง |
өрөөг |
өрөөгөө |
| รูปเจ้าของ |
өрөөн |
өрөөнөө |
| รูปเป้าหมาย |
өрөөд |
өрөөдөө |
| รูปที่มา |
өрөөгөөс |
өрөөгөөсөө |
| รูปวิธีการ |
өрөөгөөр |
өрөөгөөрөө |
| รูปร่วมกัน |
өрөөтэй |
өрөөтэйгээ |
การใช้คำนามที่ผันเป็นรูปทำกับตัว
ต่อไปมาดูวิธีการใช้
โดยทั่วไปแล้วจะใช้กับคำนามที่มีความเกี่ยวข้องกับตัวเอง โดยจะผันต่อจากรูปที่ผัน
би түүнийг багшаасаа асуув.
ฉันถามคุณครู (ของตัวเอง) เรื่องนั้น |
чи хүүтэйгээ явж байна уу?
เธอมากับลูกชาย (ของตัวเธอเอง) ใช่ไหม? |
ในตัวอย่างนี้ ประโยคแรกถามจาก "ครู" багш ดังนั้นจึงผันเป็นรูปที่มาก่อน багшаас แล้วต้องการบอกว่าคุณครูนั้นมีความเกี่ยวพันใกล้ชิดกับตัวเองก็เลยผันต่อเป็นรูปทำกับตัว
ส่วนประโยคหลังมากับ "ลูกชาย" хүү จึงผันเป็นรูปร่วมกัน хүүтэй และลูกชายก็เป็นลูกชายของตัวเองจึงผันต่อไปเป็นรูปทำกับตัว
หรือใช้กับอะไรที่อยู่ในการควบคุมของตัวเอง เช่น
одоо цонхоо хаах уу?
ตอนนี้จะปิดหน้าต่าง (ที่ตัวเองคุมอยู่) ไหม? |
| ꡐ цонх = หน้าต่าง |
ꡐ хаах = ปิด |
ถ้ามีคำนามที่เกี่ยวข้องกับตัวเองอยู่หลายอย่างก็ผันทั้งหมดเลย
чи гэрээсээ машинаа гаргав уу?
เธอขับรถ (ตัวเอง) จากบ้าน (ตัวเอง) หรือ? |
เพียงแต่ว่าในที่นี้จริงๆแล้ว "รถ" машин นั้นเป็นกรรมตรง จริงๆควรจะผันรูปกรรมตรงก่อนด้วย แต่การผันเป็นรูปกรรมนั้นมักจะถูกละไว้ จึงผันจากเดิมเลย ส่วน "บ้าน" гэр นั้นผันเป็นรูปที่มา คือ гэрээс แล้วจึงผันต่อ
ตัวอย่างอื่นๆ
та одоо гэртээ байна уу?
ตอนนี้คุณอยู่ที่บ้าน (ตัวเอง) ไหม? |
чи өнөөдөр аавынхаа машинаар явж байна уу?
วันนี้เธอมาด้วยรถของพ่อ (เธอเอง) หรือ? |
би хүүгээрээ бахархаж байна.
ฉันภูมิใจในลูกชาย (ตัวเอง) |
би чамайгаа үгүйлж байна.
ฉันคิดถึงเธอ (ที่เป็นของฉัน) |
| ꡐ бахархах = ภูมิใจ |
ꡐ үгүйлэх = คิดถึง |
การผันรูปนี้ใช้บ่อย ปรากฏขึ้นได้ในประโยคทั่วไปเวลาคุยภาษามองโกล การใช้จะทำให้ประโยคดูเป็นธรรมชาติขึ้น แต่จริงๆแล้วนี่เป็นเรื่องที่ยาก เพราะว่าในภาษาไทยไม่มีวิธีการพูดแบบนี้
ในที่นี้หากจะให้พยายามแปลโดยเน้นความหมายว่า "กับตัวเอง" แบบนี้ตลอดกลับจะดูผิดธรรมชาติ ดังนั้นในตัวอย่างต่อไปถึงจะมีการใช้คำนามที่ผันเป็นรูปทำกับตัวก็จะไม่อุตส่าห์ไปแปลแบบเน้นความหมายตรงนั้น แต่ให้สังเกตและเข้าใจเอาเองว่ามันมีการผันเป็นรูปนี้เกิดขึ้น
อ่านต่อ
บทที่ ๒๘