ในบทที่ ๓ ได้แนะนำข้อมูลชนิดต่างๆไปคร่าวๆ แต่ยังไม่ได้กล่าวถึงข้อมูลชนิดกลุ่มซึ่งเป็นรายการที่ประกอบด้วยข้อมูลหลายชนิดมารวมกัน

ข้อมูลลักษณะนั้นมีอยู่หลายชนิดได้แก่ ลิสต์ (list), ทูเพิล (tuple), ดิกชันนารี (dict), เซ็ต (set), เรนจ์ (range) เป็นต้น

ในจำนวนนั้นก็ยังแบ่งเป็นข้อมูลที่มีการเรียงลำดับ และที่ไม่มีการเรียงลำดับ ข้อมูลที่มีการเรียงลำดับจะเรียกว่าเป็นข้อมูลชนิดลำดับ (sequence) ซึ่งได้แก่ ลิสต์, ทูเพิล และเรนจ์

ความจริงแล้วสายอักขระ (str) ก็ถือเป็นข้อมูลชนิดลำดับเช่นกัน ซึ่งก็ได้แนะนำไปพอสมควรแล้ว

ในบทนี้จะมาเรียนรู้เกี่ยวกับพื้นฐานของลิสต์, ทูเพิล และเรนจ์



ลิสต์

ลิสต์คือรายการของข้อมูลซึ่งประกอบไปด้วยข้อมูลหลายตัวมาวางเรียงต่อกันโดยมีลำดับที่แน่นอน ข้อมูลที่เก็บอยู่ในลิสต์จะเป็นชนิดใดก็ได้ และอาจเป็นหลายชนิดปนกันก็ได้

การเขียนลิสต์ทำโดยนำข้อมูลทั้งหมดที่ต้องการให้เป็นสมาชิกมาวางต่อกันแล้วคั่นด้วยจุลภาค , จากนั้นก็ครอบทั้งหมดด้วยวงเล็บเหลี่ยม [ ] เช่น

list_a = [3, 2, 5, 4, 9] # สร้างลิสต์ของจำนวนเต็ม
list_b = [195.1, 129.3, 201.6, 110.5] # สร้างลิสต์ของจำนวนจริง
Cnidaria = ['กัลปังหา', 'ปะการัง', 'ดอกไม้ทะเล', 'แมงกะพรุน'] # สร้างลิสต์ของสายอักขระ
kpkp = [11111, 999.99, 'กกกกก'] # ข้อมูลหลายชนิดปนกัน

ข้อมูลภายในลิสต์นั้นสามารถที่จะแก้ไขเปลี่ยนแปลงเพิ่มเติมได้ภายหลังจากที่สร้างขึ้นมาแล้ว คุณสมบัติข้อนี้คือจุดที่แตกต่างจากทูเพิล



ทูเพิล

คือรายการข้อมูลซึ่งโดยทั่วไปแล้วมีลักษณะเหมือนกับลิสต์ แต่ข้อแตกต่างคือไม่สามารถแก้ไขเปลี่ยนแปลงสมาชิกภายในได้หลังจากที่ถูกสร้างขึ้นมาแล้ว หากอยากแก้ไขมีแต่ต้องสร้างทูเพิลตัวใหม่ขึ้นมาทับ

อย่างไรก็ตามโดยทั่วไปทูเพิลมีข้อดีกว่าลิสต์คือทำงานได้เร็วกว่า ดังนั้นหากมีรายการของข้อมูลที่คิดว่าสร้างขึ้นมาแล้วไม่จำเป็นต้องมีการ แก้ไขเพิ่มเติมอะไรแล้วก็อาจเลือกใช้ทูเพิลแทนลิสต์

การสร้างทูเพิลสามารถทำได้คล้ายลิสต์ เพียงแต่เปลี่ยนจากวงเล็บเหลี่ยมเป็นวงเล็บโค้ง ( )

Mollusca = ('หมึก','ทากเปลือย','หอยฝาเดียว','หอยสองฝา','หอยงวงช้าง','หอยงาช้าง') # สร้างทูเพิลของสายอักขระ

หากทูเพิลมีสมาชิกอยู่เพียงตัวเดียวจะต้องใส่จุลภาพไว้ข้างหลังด้วย

Porifera = ('ฟองน้ำ',)

ทูเพิลกับลิสต์สามารถเปลี่ยนไปมาได้โดยใช้ชื่อคลาสเป็นตัวแปลง เช่น

Cnidaria2 = tuple(Cnidaria) # สร้างทูเพิลขึ้นจากลิสต์ Cnidaria ที่สร้างขึ้นในตัวอย่างข้างต้น
print(Cnidaria2) # ได้ ('กัลปังหา', 'ปะการัง', 'ดอกไม้ทะเล', 'แมงกะพรุน') 

หรือเปลี่ยนจากทูเพิลเป็นลิสต์

Echinodermata = ('ดาวทะเล','ดาวเปราะ','เม่นทะเล','ปลิงทะเล','เหรียญทะเล','พลับพลึงทะเล')
print(list(Echinodermata)) # ได้ ['ดาวทะเล', 'ดาวเปราะ', 'เม่นทะเล', 'ปลิงทะเล', 'เหรียญทะเล', 'พลับพลึงทะเล'] 

เรนจ์

เป็นรายการของข้อมูลตัวเลขจำนวนเต็มที่เรียงกันโดยมีระยะห่างคงที่ เช่น 1,2,3,4,5

การสร้างเรนจ์ทำได้โดยใช้พิมพ์ range() แล้วใส่อาร์กิวเมนต์ลงไป มีอยู่ ๓ รูปแบบในการสร้างโดยแบ่งตามจำนวนอาร์กิวเมนต์ที่ใช้

นั่นคือ ถ้าใส่อาร์กิวเมนต์ตัวเดียว จะได้ค่าที่ไล่ตั้งแต่ 0 โดยบวกทีละ 1 ไปจนถึงค่าก่อนค่านั้น เช่น

r = range(12)

จะได้ค่าไล่เรียงตั้งแต่ 0 ถึง 11 แต่เราไม่สามารถเห็นค่าทั้งหมดนั้นได้โดยการแค่ใช้ print แม้จะพิมพ์ print(r) ก็จะได้ออกมาเป็น range(0, 12)

เราสามารถเห็นค่าสมาชิกทั้งหมดของเรนจ์ได้โดยแปลงเป็นลิสต์หรือทูเพิล

print(list(r)) # ได้ [0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11]

- ถ้าใส่อาร์กิวเมนต์ ๒ ตัว จะได้ค่าที่ไล่ตั้งแต่ค่าตัวซ้ายบวกไปทีละ 1 ไปจนถึงก่อนค่าตัวขวา เช่น

r = range(129,135)
print(tuple(r)) # ได้ (129, 130, 131, 132, 133, 134)

- ถ้าใส่อาร์กิวเมนต์ ๓ ตัว จะได้ค่าที่ไล่ตั้งแต่ตัวซ้ายและเพิ่มขึ้นเท่ากับค่าของตัวขวาไปเรื่อยๆ ไปจนถึงตัวกลาง เช่น

r = range(1000,2000,100)
print(list(r)) # ได้ [1000, 1100, 1200, 1300, 1400, 1500, 1600, 1700, 1800, 1900]

อนึ่ง แม้ว่าเรนจ์แปลงเป็นลิสต์แล้วจะได้ค่าเทียบเท่ากับลิสต์ แต่ก็ถือเป็นออบเจ็กต์คนละชนิดกัน ดังนั้นหากเอามาเปรียบเทียบว่าเท่ากันหรือเปล่าก็จะได้ค่าเป็นเท็จ

print(list(range(1,4)) == [1,2,3]) # ได้ True
print(range(1,4) == [1,2,3]) # ได้ False

แท้จริงแล้วเรนจ์นั้นเป็นออบเจ็กต์ในกลุ่มที่เรียกว่าอิเทอเรเตอร์ (iterator) คือเป็นออบเจ็กต์ที่ไม่ได้เก็บข้อมูลอะไรไว้มากมายแต่เมื่อถูกเรียกใช้มันก็จะสามารถสร้างข้อมูลจำนวนมากขึ้นมาได้

เช่นในกรณีของเรนจ์นั้นจะเก็บแค่อาร์กิวเมนต์ ๓ ตัวคือค่าเริ่มต้น ค่าสุดท้าย แล้วก็ระยะเว้น เพียงเท่านี้เมื่อเรียกใช้มันก็จะให้ค่าตัวเลขที่ไล่เรียงไปทั้งหมดตามที่ต้องการ

***ในไพธอน 2 range เป็นเพียงฟังก์ชันสำหรับสร้างลิสต์ที่เป็นตัวเลขเรียง ไม่ใช่อิเทอเรเตอร์
>>> รายละเอียด



ความยาวของลิสต์, ทูเพิล และเรนจ์

ลิสต์สามารถมีสมาชิกกี่ตัวก็ได้แล้วแต่จะใส่สมาชิกเข้าไป การหาจำนวนสมาชิกในลิสต์ทำได้โดยใช้ฟังก์ชัน len ซึ่งจะคืนค่าความยาว (ซึ่งก็คือจำนวนสมาชิก) ของลิสต์ออกมา

len(['a','e','i','o','u','ä','ö','ü']) # ได้ 8
len(range(1,99,3)) # ได้ 33
chamnuakhi = (1,3,5,7,9,11)
print(len(chamnuakhi)) # ได้ 6

ลิสต์, ทูเพิลและเรนจ์อาจไม่จำเป็นต้องมีสมาชิกอยู่เลยก็ได้ กรณีนี้ความยาวจะเป็น 0

[] # ลิสต์ว่าง
() # ทูเพิลว่าง
range(0, 0) # เรนจ์ว่าง

การเข้าถึงสมาชิกแต่ละตัว

ค่าของสมาชิกแต่ละตัวหาได้โดยพิมพ์ชื่อของลิสต์นั้นตามด้วยเลขลำดับของสมาชิก ใส่ครอบด้วยวงเล็บเหลี่ยม [ ] โดยที่ตำแหน่งแรกเริ่มนับจาก 0 ไม่ใช่ 1 แต่ถ้าหากระบุตัวเลขเกินจำนวนสมาชิกก็จะขัดข้องขึ้นมาทันที

phasa = ['Thai','English','Python','C++','html']
print(phasa[0]) # ได้ 'Thai'
print(phasa[2]) # ได้ 'Python'
print(phasa[5]) # ได้ IndexError: list index out of range

ตัวอย่างนี้สมาชิกมี ๕ ตัว ซึ่งแต่ละตัวชี้ด้วยเลข 0, 1, 2, 3, 4 ดังนั้นถ้าพิมพ์ phasa[5] จึงเกินขอบเขต

อนึ่ง ระวังไว้ว่าวงเล็บเหลี่ยมตอนที่อ้างอิงถึงสมาชิกกับวงเล็บเหลี่ยมตอนที่สร้างลิสต์ถือเป็นคนละเรื่องกัน ต้องไม่สับสน

เลขที่ใส่อาจเป็นจำนวนติดลบได้เช่นกัน กรณีนี้จะนับลำดับเรียงโดย -1 คือตัวสุดท้าย แล้วก็ไล่มาเรื่อยๆ จนติดลบสูงสุดคือเท่ากับจำนวนสมาชิกในลิสต์ ซึ่งจะได้ตัวแรก

print(phasa[-1]) # ได้ 'html'
print(phasa[-5]) # ได้ 'Thai'

ค่าใน [ ] ต้องเป็นจำนวนเต็มเท่านั้น ถ้าใส่จำนวนจริงหรือสายอักขระเข้ามาก็จะขัดข้องทันที

print(phasa[1.0]) # ได้ TypeError: list indices must be integers or slices, not float

หากต้องการแก้ไขข้อมูลก็สามารถทำได้โดยใช้ = เพื่อใส่ค่าใหม่ให้ทันที

phasa[3] = 'C#'
phasa[1] = 'Singlish'
phasa = print(phasa) # ได้ ['Thai', 'Singlish', 'Python', 'C#', 'html'] 

ทูเพิลสามารถเข้าถึงสมาชิกได้ในลักษณะเดียวกับลิสต์ แต่ไม่สามารถแก้

pokemon_red = ('pikachu','fushigibana','nyorobon','kabigon','ptera')
print(pokemon_red[3]) # ได้ 'kabigon'
pokemon_red[0] = 'raichu' # ได้ TypeError: 'tuple' object does not support item assignment

การเข้าถึงสมาชิกทีละหลายตัว

สามารถเข้าถึงสมาชิกภายในลำดับทีละหลายตัวได้โดยใช้โคลอน : หากใส่ตัวเลขวางไว้หน้า : จะหมายความว่าเอาสมาชิกไล่ตั้งแต่ลำดับของเลขนั้นไปจนถึงท้ายลิสต์

หากใส่ตัวเลขวางไว้หลัง : จะหมายความว่าเอาสมาชิกไล่ตั้งแต่ 0 ไปจนถึงก่อนหน้าที่จะถึงเลขนั้น

แต่ถ้าใส่เลขทั้งหน้าและหลัง : จะหมายความว่าเอาสมาชิกตั้งแต่เลขตัวซ้าย ไปจนถึงก่อนเลขตัวขวา

ตัวอย่างเช่น

pokemon = ['fushigidane','hitokage','zenigame','fushigisou','lizardo','kamel','fushigibana','lizardon','kamex']
print(pokemon[:3]) # ได้ ['fushigidane', 'hitokage', 'zenigame']
print(pokemon[6:]) # ได้ ['fushigibana', 'lizardon', 'kamex']
print(pokemon[3:6]) # ได้ ['fushigisou', 'lizardo', 'kamel'] 

ให้ระวังว่าสมาชิกในลำดับของตัวเลขทางซ้าย : จะถูกรวมอยู่ในผลที่ได้ด้วย ในขณะที่สมาชิกทางขวาของ : จะไม่ถูกรวม แต่จะรวมแค่จนถึงก่อนถึงตัวนั้น เช่น [2:5] หมายถึงเอาแค่ 2,3,4 แต่ไม่ได้เอา 5

อนึ่ง กรณีที่เลขทางซ้ายและขวาต่างกันอยู่ 1 จะได้ผลลัพธ์เพียงตัวเดียว เช่น pokemon[3:4] จะได้ 'fushigisou' ตัวเดียวเช่นเดียวกับ pokemon[3]

อย่างไรก็ตามผลที่ได้คือลิสต์ ['fushigisou'] ไม่ใช่แค่สายอักขระ 'fushigisou' เฉยๆ แม้จะมีสมาชิกเพียงตัวเดียวก็ถือว่าเป็นลิสต์ หากจะเข้าถึง 'fushigisou' ก็ต้องพิมพ์ [0] ต่อท้ายอีกทีเป็น pokemon[3:4][0]

กรณีที่มีการใส่ : ตัวที่สอง แล้วมีเลขต่อท้ายอีกตัว เลขตัวนั้นจะเป็นเลขกำหนดขั้นว่าจะโดดข้ามทีละกี่ตัว

print(pokemon[::3]) # ได้ ['fushigidane', 'fushigisou', 'fushigibana']
print(pokemon[1:8:3]) # ได้ ['hitokage', 'lizardo', 'lizardon']
print(pokemon[2::3]) # ได้ ['zenigame', 'kamel', 'kamex']

สำหรับลิสต์แล้วเราสามารถแก้ข้อมูลลงไปได้เลย โดยจำนวนที่มาแทนไม่จำเป็นต้องเท่ากัน เช่น

pokemon[:6] = ['lugia','houou']
print(pokemon) # ได้ ['lugia', 'houou', 'fushigibana', 'lizardon', 'kamex']

ถ้าใส่เป็นลิสต์ว่างไปก็จะเป็นการลบสมาชิกแถวนั้นออกทั้งหมด

pokemon[:2] = []
print(pokemon) # ได้ ['fushigibana', 'lizardon', 'kamex']

แต่ถ้าเป็นทูเพิลกับเรนจ์จะทำได้แต่ดูค่า แต่ไม่สามารถเปลี่ยนแปลงแก้ไขอะไรได้



การเพิ่มสมาชิกในลิสต์

มีหลายวิธีในการเพิ่มสมาชิกในลิสต์ สำหรับการเพิ่มต่อไปในตำแหน่งท้ายสุดอาจทำได้โดยใช้เมธอด .append โดยใส่อาร์กิวเมนต์เป็นตัวที่ต้องการเพิ่มเข้าไป

a = [1,6,44,78,231]
a.append(442)
print(a) # ได้ [1, 6, 44, 78, 231, 442]

แต่หากต้องการเพิ่มตำแหน่งที่ไม่ใช่ท้ายสุดให้ใช้เมธอด .insert โดยอาร์กิวเมนต์ตัวแรกเป็นตำแหน่งที่ต้องการแทรกแล้วค่อยตามด้วยสิ่งที่ต้องการแทรก

a.insert(3,49)
print(a) # ได้ [1, 6, 44, 49, 78, 231] 

หรืออาจใช้ = เพื่อแทรกลงไปในลิสต์ตรงช่วงที่ต้องการได้เช่นกัน

a[3:3] = [49]
print(a) # ได้ [1, 6, 44, 49, 78, 231] 

หากจะเพิ่มที่ตำแหน่งท้ายก็ใส่เลขตำแหน่งสุดท้ายได้

b = ['ผ','ศ']
b[2:2] = ['ด','ร']
print(b) # ได้ ['ผ', 'ศ', 'ด', 'ร']

อีกวิธีหนึ่งที่อาจใช้ก็คือการสร้างลิสต์ใหม่โดยขยายจากลิสต์เก่า เช่น

c = ['á','à','â','ä']
c = c + ['ã']
c += ['ā']
print(c) # ได้ ['á', 'à', 'â', 'ä', 'ã', 'ā']

เฉพาะวิธีสุดท้ายนี้เท่านั้นที่สามารถใช้กับทูเพิลได้ด้วย เพราะไม่ใช่การแก้ของเก่าแต่เป็นการสร้างขึ้นมาใหม่จากของเก่า

c = ('ó','ò','ô','ö')
c = c + ('õ',)
c += ('ō',)
print(c) # ได้ ('ó', 'ò', 'ô', 'ö', 'õ', 'ō')

การลบสมาชิกออกจากลิสต์

นอกจากจะใช้วิธีการแทนที่ส่วนที่ต้องการลบด้วยลิสต์ว่างแล้ว การลบสมาชิกออกจากลิสต์อาจสามารถทำได้โดยใช้เมธอด .remove และ .pop

เมธอด .pop ใช้ลบสมาชิกออกจากลิสต์โดยระบุตำแหน่งของตัวที่ต้องการลบ เช่น

d = ['ú','ù','û','ü','ư','ủ','ũ','ū']
d.pop(4)
print(d) # ได้ ['ú', 'ù', 'û', 'ü', 'ủ', 'ũ', 'ū']

แต่หากไม่ได้ระบุตำแหน่งที่ต้องการลบ ใส่เป็น .pop() เฉยๆจะเป็นการลบตัวสุดท้าย

ส่วน .remove เป็นคำสั่งลบโดยระบุตัวที่ต้องการลบ

d.remove('ủ')
print(d) # ได้ ['ú', 'ù', 'û', 'ü', 'ũ', 'ū'] 

แต่หากตัวที่ต้องการลบนั้นมีอยู่หลายตัว จะเป็นการลบแค่ตัวแรกเท่านั้น ตัวที่เหลือจะยังอยู่

dd = ['u','u','a','u']
dd.remove('u')
print(dd) # ได้ ['u', 'a', 'u']

รายการของรายการของข้อมูล

สมาชิกของลิสต์หรือทูเพิลอาจประกอบไปด้วยลิสต์หรือทูเพิลซ้อนอยู่ภายในก็ได้ กรณีแบบนี้ก็จะเกิดเป็นลิสต์ซ้อนลิสต์หรือทูเพิลซ้อนทูเพิล ตัวอย่างเช่น

m = [['a','b','c'],['d','e','f'],['g','h','j'],['k','l']]
print(m[1]) # ได้ ['d', 'e', 'f']
print(m[1:3]) # ได้ [['d', 'e', 'f'], ['g', 'h', 'j']]
print(m[3]) # ได้ ['k', 'l']

การเข้าถึงสมาชิกของลิสต์ในลิสต์ทำได้โดยการเขียนวงเล็บเหลี่ยมต่อกันสองตัว เช่น

print(m[1][2]) # ได้ f
print(m[1:3][1]) # ได้ ['g', 'h', 'j']
print(m[3][3]) # ได้ IndexError: list index out of range 

ภาพแสดงการเก็บข้อมูลในลิสต์ซ้อนลิสต์



ลิสต์อาจซ้อนเป็นชั้นกี่ชั้นก็ได้ เวลาจะเข้าถึงข้อมูลด้านในก็ต้องใช้วงเล็บเหลี่ยมเขียนต่อกันเป็นจำนวนเท่ากับชั้น



สรุปเนื้อหา

• ข้อมูลชนิดลำดับได้แก่ ลิสต์, ทูเพิล และเรนจ์
• ทั้งหมดมีคุณสมบัติเหมือนกันคือเป็นรายการของข้อมูลซึ่งมีลำดับแน่นอน สามารถเข้าถึงข้อมูลภายในได้โดยใช้เลขดัชนีเป็นตัวชี้
• ลิสต์ต่างจากทูเพิลตรงที่ลิสต์เปลี่ยนแก้ข้อมูลภายในได้แต่ทูเพิลแก้ไม่ได้

อ้างอิง