>> ต่อจาก บทที่ ๓



ในบทที่แล้วได้แนะนำวิธีการใช้ฟังก์ชันกระตุ้นฟังก์ชันกระตุ้นและการเคลื่อนลงตามความชันไป

เพื่อความง่ายในการเข้าใจจึงได้เขียนแยกพิจารณาข้อมูลทีละตัวแล้วค่อยนำมารวมกัน

แต่ในทางปฏิบัติแล้วที่จริงจะนิยมคำนวณในรูปแบบของอาเรย์มากกว่า ยิ่งหากไปต่อเรื่อยๆการคำนวณจะยิ่งซับซ้อน การอธิบายตัวแปรต่างๆในรูปของอาเรย์จะเหมาะสมกว่า

อีกทั้งในไพธอนการคำนวณแบบอาเรย์จะเร็วกว่าการวนซ้ำด้วย for มากเพื่อคำนวณทีละตัวมาก

เพียงแต่ว่ามีความยากในการทำความเข้าใจอยู่ บทนี้จะมาไล่ทำความเข้าใจไปช้าๆทีละขั้น

เริ่มแรก ในบทที่แล้วเราพิจารณาอนุพันธ์ของค่าเสียหายเทียบกับน้ำหนักทีละตัว คือ ∂J/∂w_j แบบนี้

แต่คราวนี้จะพิจารณาในรูปของอาเรย์ คือ
$\begin{align} \frac{\partial J}{\partial \vec{w}} = \begin{bmatrix} \frac{\partial J}{\partial w_0} \\ \frac{\partial J}{\partial w_1} \\ \vdots \\ \frac{\partial J}{\partial w_{m-1}} \end{bmatrix} \end{align}$ ..(4.1)

โดย m คือจำนวนตัวแปรต้น

ย้ำอีกรอบว่าสัญลักษณ์ลูกษรบนหัวใช้แสดงว่าเป็นอาเรย์หนึ่งมิติในแนวตั้ง (ก็คือเวกเตอร์) ถ้าหากใช้อักษรตัวหนาจะเป็นอาเรย์สองมิติ ส่วนตัวเอียงคือค่าเลขตัวเดียว

จะเห็นว่าอนุพันธ์ของปริมาณเลขตัวเดียว (สเกลาร์) เทียบกับอาเรย์ ผลที่ได้ก็จะเป็นการหาอนุพันธ์เทียบกับทุกตัวในอาเรย์ จะได้อาเรย์ขนาดเท่ากับอาเรย์นั้น

แล้วกฎลูกโซ่ก็ใช้ได้เหมือนกัน
$\begin{align} \frac{\partial J}{\partial \vec{w}} = \frac{\partial J}{\partial \vec{h}} \frac{\partial \vec{h}}{\partial \vec{a}} \frac{\partial \vec{a}}{\partial \vec{w}} \end{align}$ ..(4.2)

ในที่นี้ h เองก็เป็นอาเรย์
$\begin{align} \vec{h} = \begin{bmatrix} h_{0} \\ h_{1} \\ \vdots \\ h_{n-1} \end{bmatrix} \end{align}$ ..(4.3)

ค่า J คำนวณจาก h แต่ละค่าได้โดย
$\begin{align} J &= \frac{1}{n}\sum_{j=0}^{m-1}\left( z_i \ln h_i + (1-z_i) \ln (1-h_i)\right) \\ \frac{\partial J}{\partial h_i} &= \frac{h_i-z_i}{nh_i(1-h_i)} \end{align}$ ..(4.4)

ดังนั้นได้ว่า
$\begin{align} \frac{\partial J}{\partial \vec{h}} = \begin{bmatrix} \frac{\partial J}{\partial h_0} \\ \frac{\partial J}{\partial h_1} \\ \vdots \\ \frac{\partial J}{\partial h_{n-1}} \end{bmatrix} = \begin{bmatrix} \frac{h_0-z_0}{nh_0(1-h_0)} \\ \frac{h_1-z_1}{nh_1(1-h_1)} \\ \vdots \\ \frac{h_{n-1}-z_{n-1}}{nh_{n-1}(1-h_{n-1})} \\ \end{bmatrix} \end{align}$ ..(4.5)

a เองก็เป็นอาเรย์เช่นเดียวกับ h
$\begin{align} \vec{a} = \begin{bmatrix} a_{0} \\ a_{1} \\ \vdots \\ a_{n-1} \end{bmatrix} \end{align}$ ..(4.6)

และเนื่องจาก a และ h เป็นปริมาณที่มีจำนวนตัวแปรเท่ากัน จึงนำทั้งอาเรย์มาคำนวณกันได้โดยตรง
$\begin{align} \vec{h} &= \frac{1}{1+\exp(-\vec{a})} \\ \frac{\partial \vec{h}}{\partial \vec{a}} &= \vec{h}(1-\vec{h}) \end{align}$ ..(4.7)

และจาก (4.5) และ (4.7) จะได้ว่า
$\begin{align} \vec{g}_a = \frac{\partial J}{\partial \vec{a}} = \frac{\partial J}{\partial \vec{h}}\frac{\partial \vec{h}}{\partial \vec{a}} = \frac{1}{n}(\vec{h}-\vec{z}) \end{align}$ ..(4.8)

ต่อมาพิจารณาอนุพันธ์ของ a เทียบกับ w

a คำนวณจาก w และ b โดย
$\begin{align} \vec{a} = \mathbf{x} \cdot \vec{w} + b \end{align}$ ..(4.9)

อนึ่ง ในที่นี้เครื่องหมายด็อตจะหมายถึงการเอาอาเรย์มาคูณกันแบบเมทริกซ์ ในไพธอนใช้คำสั่ง np.dot() ในขณะที่ถ้าเอาตัวแปรมาต่อกันเฉยๆจะเป็นการเอาสมาชิกทั้งหมดมาคูณกันธรรมดา

ตรงนี้จะยากกว่าหน่อย เพราะ a กับ w เป็นอาเรย์หนึ่งมิติเหมือนกันก็จริง แต่ว่าความหมายของมิติต่างกัน a เป็นมิติของข้อมูลและตัว มีขนาดเป็น n ส่วน w เป็นมิติของแต่ละตัวแปรต้น มีขนาดเป็น m

ดังนั้นการหาอนุพันธ์ของ a เทียบกับ w จึงต้องเป็นการแจกแจงเกิดเป็นอาเรย์สองมิติแบบนี้
$\begin{align} \frac{\partial \vec{a}}{\partial \vec{w}} = \begin{bmatrix} \frac{\partial a_0}{\partial w_0} & \frac{\partial a_0}{\partial w_1} & \cdots & \frac{\partial a_0}{\partial w_{m-1}} \\\\ \frac{\partial a_1}{\partial w_0} & \frac{\partial a_1}{\partial w_1} & \cdots & \frac{\partial a_1}{\partial w_{m-1}} \\\\ \vdots & \vdots & \ddots & \vdots \\\\ \frac{\partial a_{n-1}}{\partial w_0} & \frac{\partial a_{n-1}}{\partial w_1} & \cdots & \frac{\partial a_{n-1}}{\partial w_{m-1}} \end{bmatrix} = \begin{bmatrix} x_{0,0} & x_{0,1} & \cdots & x_{0,m-1} \\\\ x_{1,0} & x_{1,1} & \cdots & x_{1,m-1} \\\\ \vdots & \vdots & \ddots & \vdots \\\\ x_{n-1,0} & x_{n-1,1} & \cdots & x_{n-1,m-1} \\\\ \end{bmatrix} \end{align}$ ..(4.10)

ในที่นี้ a กระจายในแนวตั้ง w กระจายในแนวนอน ส่วนถ้าถามว่าอันไหนจะกลายเป็นแนวตั้งหรือแนวนอนนั้น ที่จริงอาจไม่ได้มีหลักตายตัวแต่แค่พิจารณาความสะดวกในการคำนวณเป็นหลัก

แล้วก็จะพบว่ามันมีค่าเท่ากับอาเรย์ x พอดี
$\begin{align} \frac{\partial \vec{a}}{\partial \vec{w}} = \mathbf{x} \end{align}$ ..(4.11)

ส่วนอนุพันธ์เทียบ b นั้น เนื่องจาก b เป็นเลขตัวเดียวในขณะที่ a เป็นอาเรย์ จึงเป็นการหาอนุพันธ์ของ a แต่ละตัวเทียบกับ b ซึ่งจะเห็นว่าทุกตัวได้ 1 หมด ดังนั้นจะได้เป็น
$\begin{align} \frac{\partial \vec{a}}{\partial b} = \begin{bmatrix} 1 \\ 1 \\ \vdots \\ 1 \end{bmatrix} = \vec{1}_n \end{align}$ ..(4.12)

สุดท้ายก็แทนลงในสมการ (4.2) แต่ว่าตรงนี้จะมีปัญหานิดหน่อยก็คือ ขนาดของอาเรย์ไม่เท่ากัน คือ ∂J/∂a_i เป็นอาเรย์หนึ่งมิติขนาด n ส่วน ∂a_i/∂w_j เป็นอาเรย์สองมิติขนาด n×m แต่ผลลัพธ์ที่ได้คือ ∂J/∂w_j นั้นจะต้องมีขนาดเป็น m

เมื่อพิจารณาตรงนี้เราจึงรู้ได้ว่าเขียนในรูปคูณกันเฉยๆตามสมการ (4.2) นั้นไม่ถูกต้องนัก จริงๆแล้วควรจะอยู่ในรูปของการคูณเมทริกซ์ แบบนี้
$\begin{align} \vec{g}_w &= \frac{\partial J}{\partial \vec{w}} = \left( \frac{\partial \vec{a}}{\partial \vec{w}} \right)^T \cdot \left( \frac{\partial J}{\partial \vec{h}} \frac{\partial \vec{h}}{\partial \vec{a}} \right) \\ &= \mathbf{x}^T \cdot \vec{g}_a \end{align}$ ..(4.13)

ที่รู้ว่าเป็นแบบนี้เพราะความสัมพันธ์ของขนาดเมทริกซ์เวลาคูณกันเป็น [m×n][n×1] = [m×1]

ก็คือขนาดมิติหลังของตัวแรกกับมิติแรกของตัวหลังจะต้องเท่ากัน และผลที่ได้จะเป็นอาเรย์ขนาดเท่ากับมิติแรกของตัวแรกและมิติหลังของตัวหลัง

ต่อมา ในทำนองเดียวกันก็สามารถพิจารณาหาอนุพันธ์ของค่าเสียหายเทียบกับ b ได้เป็น
$\begin{align} g_b = \frac{\partial J}{\partial b} = \vec{g}_a^T \cdot \vec{1}_n = \mathbf{sum}(\vec{g}_a) \end{align}$ ..(4.14)

สุดท้ายก็นำค่าอนุพันธ์มาใช้ปรับค่า
$\begin{align} \Delta \vec{w} &= -\eta \vec{g}_w \\ \Delta b &= -\eta g_b \end{align}$ ..(4.15)



เขียนโปรแกรม

สร้างข้อมูลกลุ่มแบบนี้ขึ้นมาใช้เป็นตัวอย่าง

import numpy as np
import matplotlib.pyplot as plt

np.random.seed(7)
X = np.random.normal(0,0.5,[40,2])
X[:20] += 1.5
z = np.zeros(40)
z[20:] += 1

plt.axes(aspect=1)
plt.scatter(X[:,0],X[:,1],100,c=z,edgecolor='k',alpha=0.6,cmap='coolwarm')
plt.show()

เราอาจเขียนโปรแกรมให้เรียนรู้ในลักษณะเดียวกับบทที่แล้วแต่เปลี่ยนมาใช้การคำนวณทั้งอาเรย์ได้เป็นแบบนี้

def sigmoid(x):
    return 1/(1+np.exp(-x))

def ha_entropy(z,h):
    return -(z*np.log(h)+(1-z)*np.log(1-h)).mean()
    w = np.array([0,0.])

b = 0
eta = 0.1
entropy = []
khanaen = []
for o in range(1000):
    a = np.dot(X,w) + b
    h = sigmoid(a)
    ga = (h-z)/len(z)
    gw = np.dot(X.T,ga)
    gb = ga.sum()
    w -= eta*gw
    b -= eta*gb
    entropy.append(ha_entropy(z,h)) # เอนโทรปี
    khanaen.append(((a>=0)==z).mean()) # คะแนน (สัดส่วนที่ทายถูก)

lins = np.linspace(-0.5,1.5,200)
mx,my = np.meshgrid(np.linspace(X[:,0].min(),X[:,0].max(),200),np.linspace(X[:,1].min(),X[:,1].max(),200))
mX = np.array([mx.ravel(),my.ravel()]).T
mh = np.dot(mX,w) + b
mz = (mh>=0).astype(int).reshape(200,-1)
plt.axes(aspect=1,xlim=(X[:,0].min(),X[:,0].max()),ylim=(X[:,1].min(),X[:,1].max()))
plt.contourf(mx,my,mz,cmap='coolwarm',alpha=0.2)
plt.scatter(X[:,0],X[:,1],100,c=z,edgecolor='k',alpha=0.6,cmap='coolwarm')
plt.show()

ผลการจำแนก



ดูแล้วเรียบง่ายกว่าเดิม ไม่ต้องมีวังวน for ซ้อนด้านในแล้ว แค่ใช้ dot กับ sum ในการคำนวณกับอาเรย์ได้เลย

ค่าเอนโทรปีและความสัดส่วนจะนวนที่ทายถูกในแต่ละรอบก็ได้ถูกบันทึกไว้ ลองนำมาวาดกราฟดูความเปลี่ยนแปลงได้

plt.subplot(211,xticks=[])
plt.plot(entropy,'C4')
plt.ylabel(u'เอนโทรปี',family='Tahoma',size=14)
plt.subplot(212)
plt.plot(khanaen,'C4')
plt.ylabel(u'คะแนน',family='Tahoma',size=14)
plt.xlabel(u'จำนวนรอบ',family='Tahoma',size=14)
plt.show()

ลองแสดงเป็นภาพเคลื่อนไหวได้ดังนี้



พอเส้นแบ่งพาดผ่านตรงกลาง คะแนนก็จะเป็น 1.0 แต่ความเปลี่ยนแปลงก็ยังมีต่อไปโดยเอนโทรปีจะยังคงลดลงได้อีก และเส้นก็ถูกปรับให้แบ่งอยู่ใกล้ตรงกลางมากขึ้นเรื่อยๆด้วย



เขียนเป็นคลาส

เพื่อความเป็นระเบียบต่อจากนี้ไปจะเขียนแบบจำลองการเรียนรู้ในรูปแบบของคลาส

class ThotthoiLogistic:
    def __init__(self,eta):
        self.eta = eta
    
    def rianru(self,X,z,n_thamsam):
        self.w = np.zeros(X.shape[1])
        self.b = 0
        self.entropy = []
        self.khanaen = []
        for i in range(n_thamsam):
            a = self.ha_a(X)
            h = sigmoid(a)
            J = ha_entropy(z,h)
            ga = (h-z)/len(z)
            self.w -= self.eta*np.dot(ga,X)
            self.b -= self.eta*ga.sum()
            self.entropy.append(J)
            khanaen = ((a>=0)==z).mean()
            self.khanaen.append(khanaen)
    
    def thamnai(self,X):
        return (self.ha_a(X)>=0).astype(int)
    
    def ha_a(self,X):
        return np.dot(X,self.w) + self.b

วิธีการใช้ก็คือ
- สร้างออบเจ็กต์ของคลาส
- ป้อนข้อมูลให้เรียนรู้โดยใช้เมธอด .rianru()
- เมื่อเรียนรู้เสร็จก็นำมาใช้ทำนายผลได้ด้วยเมธอด .thamnai()



ขอทดสอบการใช้โดยใช้วิเคราะห์ข้อมูลที่สร้างขึ้นเองโดยใช้โค้ดในนี้ >> https://phyblas.hinaboshi.com/20180811

ข้อมูลสามารถโหลดได้จาก >> https://phyblas.hinaboshi.com/triamhai/ruprang-raisi-25x25x1000x5.rar

ข้อมูลนี้เป็นรูปร่างต่างๆ ๕ ชนิด จำนวนรูปละ 1000 รวมทั้งหมดเป็น 5000 ขนาด 25×25

ถ้าใครต้องการสร้างข้อมูลขึ้นเองก็ทำได้โดยใช้ฟังก์ชันจากในนั้น

sangrup(n=5000,d=25,misi=0)

อาจลองปรับขนาดหรือจำนวนแล้วลองใหม่ด้วยตัวเองดูได้ ใช้ข้อมูลต่างกันอาจเห็นผลอะไรต่างๆกันไป

ข้อมูลนี้มีรูปอยู่ ๕ ชนิด แต่เพอร์เซปตรอนที่เราสร้างในบทนี้มีไว้ใช้แค่แบ่งข้อมูล ๒ ชนิด ดังนั้นเราจะใช้แค่ ๒ ชนิดแรก รวมแล้ว 2000 รูป

ชนิดแรกคือวงกลม อยู่ในโฟลเดอร์ 0 ส่วนชนิดต่อมาคือสามเหลี่ยม อยู่ในโฟลเดอร์ 1 เราสามารถใช้ glob เพื่อทำการดึงชื่อไฟล์มาแล้วไล่เปิดด้วย plt.imread()

ตัวอย่างรูป



รูปมีขนาด 25×25 ดังนั้นประกอบขึ้นจาก 625 จุด ทั้ง 625 จุดนี้คือตัวแปรต้นที่จะนำมาใช้วิเคราะห์

แต่ภาพที่อ่านขึ้นมาเสร็จจะอยู่ในรูปของอาเรย์ขนาด (จำนวนรูป,25,25) ต้องปรับให้เป็น (จำนวนรูป,625) เพราะเราจะป้อนทุกจุดในฐานะข้อมูลตัวแปรนึง ไม่ได้สนตำแหน่งของจุด

นอกจากนี้ เราจะใช้แค่ชนิดละ 900 รูปในการเรียนรู้ และเก็บอีก 100 เอาไว้ใช้ทดสอบ

from glob import glob
d = 25
X1 = np.array([plt.imread(x) for x in glob('ruprang-raisi-25x25x1000x5/0/*.png')]).reshape(-1,625)
X2 = np.array([plt.imread(x) for x in glob('ruprang-raisi-25x25x1000x5/1/*.png')]).reshape(-1,625)
X = np.vstack([X1[:900],X2[:900]]) # คัดเฉพาะ 900 รูปแรกของแต่ละแบบ นำมารวมกัน
z = np.arange(2).repeat(900) # คำตอบ เลข 0 และ 1
tl = ThotthoiLogistic(eta=0.01) # สร้างออบเจ็กต์ของคลาสการถดถอยโลจิสติก
tl.rianru(X,z,n_thamsam=1000) # ทำการเรียนรู้
plt.subplot(211,xticks=[])
plt.plot(tl.entropy,'m')
plt.ylabel(u'เอนโทรปี',family='Tahoma')
plt.subplot(212)
plt.plot(tl.khanaen,'m')
plt.ylabel(u'คะแนน',family='Tahoma')
plt.xlabel(u'จำนวนรอบ',family='Tahoma')
plt.show()

# นำข้อมูล 100 ตัวที่เหลือมาลองทำนายผล แล้วเทียบกับคำตอบจริง
Xo = np.vstack([X1[900:],X2[900:]])
zo = np.arange(2).repeat(100)
print((tl.thamnai(Xo)==zo).mean()) # ได้ 0.92

จะเห็นว่าแค่วิธีการง่ายๆเพอร์เซปตรอนชั้นเดียวแค่นี้ก็สามารถวิเคราะห์รูปภาพและจำแนกได้แม่นยำกว่า 90% แล้ว และการที่สามารถทายได้แม่นแม้แต่ข้อมูลที่ไม่ได้ใช้ในการฝึกด้วยก็แสดงให้เห็นว่าใช้ได้ดีจริง



โดยสรุปแล้ว การเข้าใจหลักการคำนวณของอาเรย์และเมทริกซ์นั้นอาจมีความซับซ้อนแต่ก็ค่อนข้างจำเป็นสำหรับการเข้าใจการคำนวณภายในโครงข่ายประสาทเทียม



>> อ่านต่อ บทที่ ๕

~ เกี่ยวกับเรา ~

สารบัญ

รวมคำแปลวลีเด็ดจากญี่ปุ่น

ภาษา python มอดูลต่างๆ -- numpy -- matplotlib -- pandas -- manim -- opencv -- pyqt -- pytorch การเรียนรู้ของเครื่อง -- โครงข่าย      ประสาทเทียม

ภาษา javascript

ภาษา mongol

ภาษาศาสตร์

maya

ความน่าจะเป็น

บันทึกในญี่ปุ่น

บันทึกในจีน -- บันทึกในปักกิ่ง -- บันทึกในฮ่องกง -- บันทึกในมาเก๊า

บันทึกในไต้หวัน

บันทึกในยุโรปเหนือ

บันทึกในประเทศอื่นๆ

qiita

บทความอื่นๆ

บทความแบ่งตามหมวด

==เลือกหมวด== ดาราศาสตร์ คณิตศาสตร์ -ความน่าจะเป็น คอมพิวเตอร์ -เขียนโปรแกรม --python ---numpy ---scipy ---matplotlib ---pandas ---manim ---pyqt ---sklearn ---pytorch ---mayapython --ruby --javascript --dart --sql --regex --opencv -shell -3D --maya --MMD -microsoft_office -pdf -ปัญญาประดิษฐ์ --โครงข่ายประสาทเทียม -การสุ่ม ภาษาศาสตร์ -ตัวอักษร -เรียนภาษา -หลักเกณฑ์การทับศัพท์ -ภาษาจีน --ภาษาจีนกลาง -ภาษาญี่ปุ่น -ภาษามองโกล -ภาษาลาว -ภาษาเขมร ประวัติศาสตร์ -ประวัติศาสตร์จีน -ประวัติศาสตร์ญี่ปุ่น ปรัชญา บันทึก เรื่องแต่ง ประเทศจีน -จีนแผ่นดินใหญ่ --ปักกิ่ง --เทียนจิน --เหลียวหนิง --เหอเป่ย์ --เหอหนาน --ซานตง --ซานซี --อานฮุย --เจ้อเจียง --หูเป่ย์ --หูหนาน --ฝูเจี้ยน --กวางตุ้ง ---แต้จิ๋ว --ยูนนาน --ซินเจียง -ฮ่องกง -มาเก๊า -ไต้หวัน --ไทเป --จีหลง --เถาหยวน --ซินจู๋ --เหมียวลี่ --ไถจง --จางฮว่า --หยวินหลิน --เจียอี้ --ไถหนาน --เกาสยง --ผิงตง --อี๋หลาน ประเทศญี่ปุ่น -ฮกไกโด -อาโอโมริ -อิวาเตะ -มิยางิ -อากิตะ -ยามางาตะ -ฟุกุชิมะ -อิบารากิ -โทจิงิ -กุมมะ -ไซตามะ -จิบะ -โตเกียว -คานางาวะ -นีงาตะ -โทยามะ -อิชิกาวะ -ฟุกุอิ -ยามานาชิ -นางาโนะ -กิฟุ -ชิซึโอกะ -ไอจิ -มิเอะ -ชิงะ -เกียวโต -โอซากะ -เฮียวโงะ -นาระ -วากายามะ -โอกายามะ -ฮิโรชิมะ -ยามางุจิ -ฟุกุโอกะ ต่างแดน -อุษาคเนย์ --กัมพูชา --พม่า --สิงคโปร์ -ยุโรป --สวีเดน --เดนมาร์ก --ฟินแลนด์ ท่องเที่ยว -มหาวิทยาลัย -พิพิธภัณฑ์ --พิพิธภัณฑ์วิทยาศาสตร์ --หอศิลป์ -สวนสัตว์ --พิพิธภัณฑ์สัตว์น้ำ -ท้องฟ้าจำลอง -ตึกระฟ้า -ปราสาท☑ --ปราสาทญี่ปุ่น --ปราสาทขอม --ปราสาทยุโรป -ศาสนสถาน --วัด --ศาลเจ้า --โบสถ์ --มัสยิด -สุสาน -มรดกโลก -ทะเล -ทะเลสาบ -ภูเขา -หิมะ -ดอกซากุระ -แมว -รถไฟ -เรือ -ตลาดกลางคืน -งานเทศกาล -ที่ระลึกภัยพิบัติ -ตามรอย บันเทิง -เกม --อาเตอลีเย --โปเกมอน --caligula --vn -อนิเมะ -มังงะ -นิยาย -เพลง --เพลงอนิเมะ --เพลงเกม

　 ค้นหาบทความ

　 บทความล่าสุด

　 บทความแนะนำ

บทความแต่ละเดือน

ค้นบทความเก่ากว่านั้น

ไทย

日本語

中文