เมื่อวิเคราะห์ปัญหาต่างๆโดยอาศัยการเรียนรู้ของเครื่องนั้น การเลือกตัวแปรต่างๆที่จะนำมาพิจารณาให้เหมาะสมนั้นเป็นเรื่องสำคัญ

การพิจารณาตัวแปรที่ไม่จำเป็นเยอะเกินจำเป็นอาจทำให้เกิดปัญหาการเรียนรู้เกิน (过学习, overlearning)

ก่อนหน้านี้ได้แนะนำเรื่องการลดตัวแปรของปัญหาในการเรียนรู้ของเครื่องด้วยวิธีการคัดเลือกลักษณะเฉพาะ (特征选择, feature selection) https://phyblas.hinaboshi.com/20171211

อย่างไรก็ตาม นั่นเป็นเพียงแค่การคัดเลือกตัวแปรจากเดิมทีที่มีอยู่แล้วว่าตัวไหนจำเป็นและตัดบางตัวทิ้งเท่านั้น

แต่มีอีกแนวทางหนึ่งที่อาจจะได้ผลดีกว่า ก็คือสร้างชุดตัวแปรใหม่ขึ้นจากชุดตัวแปรเดิมที่มีอยู่

วิธีการหนึ่งที่เป็นที่นิยมก็คือ การวิเคราะห์องค์ประกอบหลัก (主成分分析, principle component Analysis) หรือนิยมเรียกย่อว่า PCA



แนวคิด

การวิเคราะห์องค์ประกอบหลักคือการเอาข้อมูลซึ่งอยู่ในระบบพิกัดของชุดตัวแปรเดิมมาแปลงให้อยู่ในรูปของชุดตัวแปรใหม่ โดยเมื่อแปลงเสร็จแล้วตัวแปรใหม่จะมีทั้งที่สำคัญและไม่สำคัญก็ตัดตัวที่ไม่สำคัญทิ้งไป

ยกตัวอย่างเช่นมีข้อมูลสามมิติที่มีการแจกแจงตามนี้



พอพลิกแกนดูในแนวนึงจะเห็นว่ามันวางตัวเกือบจะเป็นแผ่นจานแบน



แบบนั้นแล้วหากเราแค่พิจารณาค่าแค่ตามแนวระนาบสองมิติก็น่าจะพอ

การที่จะพิจารณาข้อมูลตามแนวนั้นได้สะดวกก็คือ ทำการย้ายพิกัด สร้างแกนใหม่ให้วางแนวตามนี้



แล้วพอหมุนเปลี่ยนระบบพิกัดมาเป็นตามแกนนั้นก็จะกลายเป็นแบบนี้



เท่านี้ก็จะสามารถละแกนตั้งทิ้งไปได้เลย แล้วเขียนเป็นสองมิติได้แบบนี้



นี่คือแนวคิดของการวิเคราะห์องค์ประกอบหลัก คือตั้งระบบพิกัดใหม่ หาแกนที่มีการกระจายตัวสูง แล้วตัดเอาแกนที่มีการกระจายตัวต่ำทิ้ง ช่วยลดจำนวนมิติของข้อมูลได้



วิธีการ

ในการแปลงระบบพิกัดนั้นวิธีพื้นฐานที่ง่ายที่สุดคือการแปลงเชิงเส้น คือเขียนระบบพิกัดใหม่โดยคำนวณจาก
$\begin{align} \xi_1 &= \sum_{i=1}^{m}x_iv_{i,1} &= x_1v_{1,1} + x_2v_{2,1} + \cdots + x_mv_{m,1} \\ \xi_2 &= \sum_{i=1}^{m}x_iv_{i,2} &= x_1v_{1,2} + x_2v_{2,2} + \cdots + x_mv_{m,2} \\ &\vdots \\ \xi_m &= \sum_{i=1}^{m}x_iv_{i,m} &= x_1v_{1,m} + x_2v_{2,m} + \cdots + x_mv_{m,m} \end{align}$ ..(1)

โดยในที่นี้ใช้ ξ₁,ξ₂,... แทนระบบพิกัดใหม่ ส่วน x₁,x₂,... แทนระบบพิกัดเดิม มีจำนวน m มิติ แต่ละตัวมีคุณสมบัติตั้งฉาก (正交, orthogonal)

v คือค่าน้ำหนักในการแปลง

เขียนค่าพิกัดใหม่แต่ละตัวในรูปเวกเตอร์ได้แบบนี้
$\begin{align} \xi_i = \vec{x}^T \vec{v}_i = \begin{bmatrix} x_1 & x_2 & \cdots & x_m \\ \end{bmatrix} \begin{bmatrix} v_{1,i} \\ \\ v_{2,i} \\ \\ \vdots \\ \\ v_{m,i} \\ \end{bmatrix} \end{align}$ ..(2)

เอาองค์ประกอบทั้งหมดมาเขียนในรูปเมทริกซ์ก็จะได้แบบนี้
$\begin{align} \vec{\xi}^T = \begin{bmatrix} \xi_1 & \xi_2 & \cdots & \xi_m \\ \end{bmatrix} = \begin{bmatrix} x_1 & x_2 & \cdots & x_m \\ \end{bmatrix} \begin{bmatrix} v_{1,1} & v_{1,2} & \cdots & v_{1,m} \\ \\ v_{2,1} & v_{2,2} & \cdots & v_{2,m} \\ \\ \vdots & \vdots & \ddots & \vdots \\ \\ v_{m,1} & v_{m,2} & \cdots & v_{m,m} \end{bmatrix} \\ \end{align}$ ..(3)

โดย
$\begin{align} \vec{\xi} = \begin{bmatrix} \xi_1 \\ \xi_2 \\ \cdots \\ \xi_m \\ \end{bmatrix} \end{align}$ ..(4)
$\begin{align} \vec{x} = \begin{bmatrix} x_1 \\ x_2 \\ \cdots \\ x_m \\ \end{bmatrix} \end{align}$ ..(5)

โดย V เป็นเมทริกซ์เชิงตั้งฉาก (正交矩阵, orthogonal matrix) รวบรวมค่าน้ำหนักทั้งหมดในการแปลง
$\begin{align} \mathbf{V} = \begin{bmatrix} \vec{v}_1 & \vec{v}_2 & \cdots & \vec{v}_m \\ \end{bmatrix} = \begin{bmatrix} v_{1,1} & v_{1,2} & \cdots & v_{1,m} \\ \\ v_{2,1} & v_{2,2} & \cdots & v_{2,m} \\ \\ \vdots & \vdots & \ddots & \vdots \\ \\ v_{m,1} & v_{m,2} & \cdots & v_{m,m} \\ \end{bmatrix} \end{align}$ ..(6)

ในบทความนี้จะใช้สัญลักษณ์ลูกศรบนหัวแทนเวกเตอร์ (= เมทริกซ์มิติเดียว) ส่วนอักษรตัวหนาแทนเมทริกซ์สองมิติ ถ้าอักษรตัวเอียงธรรมดาจะแทนเลขเดี่ยว

ดังนั้นระบบพิกัดใหม่เขียนสั้นๆได้เป็น
$\vec{\xi}^T = \vec{x}^T \mathbf{V}$ ..(7)

หรือเขียนใหม่แสดงเป็นเมทริกซ์ในแนวตั้งก็เป็น (จากสมบัติของเมทริกซ์)
$\vec{\xi} = \mathbf{V}^T\vec{x}$ ..(8)

ทีนี้เป้าหมายก็คือหาว่าเมทริกซ์ V ควรจะหน้าตาเป็นยังไง

เป้าหมายของเราคือการหาแกนใหม่ตามขนาดการกระจายตัวของข้อมูล ดังนั้นสิ่งที่ควรจะพิจารณาก็คือ ความแปรปรวนร่วมเกี่ยว (协方差, covariance) ของข้อมูล

เกี่ยวเรื่องความแปรปรวนร่วมเกี่ยวได้เขียนถึงไว้แล้วใน https://phyblas.hinaboshi.com/20180517

เมทริกซ์ความแปรปรวนร่วมเกี่ยวแสดงได้โดย
$\mathbf{C}(x_1,x_2,\cdots,x_m) = \begin{bmatrix} c_{1,1} & c_{1,2} & \cdots & c_{1,m} \\ \\ c_{2,1} & c_{2,2} & \cdots & c_{2,m} \\ \\ \vdots & \vdots & \ddots & \vdots \\ \\ c_{m,1} & c_{m,2} & \cdots & c_{m,m} \end{bmatrix}$ ..(9)

โดยที่ c เป็นค่าความแปรปรวนร่วมเกี่ยวของข้อมูลแต่ละมิติ ในที่นี้เพื่อความง่ายจะพิจารณาข้อมูลที่มีค่าเฉลี่ยอยู่ที่ 0 (เพียงแต่ในการใช้งานจริงต่อให้ไม่ปรับข้อมูลให้ค่าเฉลี่ยเป็น 0 ก็สามารถใช้ได้เหมือนกัน)
$\begin{align} c_{ij} &= \frac{1}{n}\sum_{k=1}^{n}(x_i^{(k)}-\bar{x}_i)(x_j^{(k)}-\bar{x}_j) \\ c_{ij} &= \frac{1}{n}\sum_{k=1}^{n}x_i^{(k)} x_j^{(k)} \end{align}$ ..(10)

โดยเลขที่ยกแล้วใส่วงเล็บอยู่ด้านบนคือดัชนีแสดงลำดับของข้อมูล บอกว่าเป็นจุดที่เท่าไหร่ ให้แยกแยะจากเลขด้านล่างซึ่งเป็นตัวบอกถึงมิติ

แล้วก็จะได้ว่า
$\begin{align} \mathbf{C} &= \frac{1}{n} \sum_{k=1}^{m}\vec{x}^{(k)}\vec{x}^{(k)T} \end{align}$ ..(11)

ในทำนองเดียวกัน เมทริกซ์ความแปรปรวนของพิกัดใหม่ก็จะสามารถเขียนได้เป็น
$\begin{align} \mathbf{\Lambda} &= \frac{1}{n} \sum_{k=1}^{m} \vec{\xi}^{(k)}\vec{\xi}^{(k)T} \end{align}$ ..(12)

หากแทนสมการสมการ (7) และ (8) แล้วจัดรูปจะได้ว่า
$\begin{align} \mathbf{\Lambda} &= \frac{1}{n} \sum_{k=1}^{m} \mathbf{V}^T\vec{x}^{(k)}\vec{x}^{(k)T}\mathbf{V} \\ \mathbf{\Lambda} &= \mathbf{V}^T\mathbf{C}\mathbf{V} \\ \mathbf{V}\mathbf{\Lambda} &= \mathbf{V}\mathbf{V}^T\mathbf{C}\mathbf{V} \\ \mathbf{V}\mathbf{\Lambda} &= \mathbf{C}\mathbf{V} \end{align}$ ..(13)

ตรงนี้สาเหตุที่ VV^T หายไปเพราะเป็นคุณสมบัติของเมทริกซ์เชิงตั้งฉาก

ทีนี้เป้าหมายของเราคือต้องการให้ระบบพิกัดใหม่แสดงการกระจายของข้อมูลตามแกนอย่างชัดเจนแยกจากกัน ดังนั้น Λ ควรเป็นเมทริกซ์แนวทแยง
$\begin{align} \mathbf{\Lambda}(\xi_1,\xi_2,\cdots,\xi_m) &= \begin{bmatrix} \lambda_1 & 0 & \cdots & 0 \\ \\ 0 & \lambda_2 & \cdots & 0 \\ \\ \vdots & \vdots & \ddots & \vdots \\ \\ 0 & 0 & \cdots & \lambda_m \end{bmatrix} \\ \end{align}$ ..(14)

โดยที่ λ คือค่าความแปรปรวนของค่าต่างๆในพิกัดใหม่ ที่จริงต้องเป็นความแปรปรวนร่วมเกี่ยว λ_i,j แต่เนื่องจากเหลือแต่องค์ประกอบแนวทแยง คือ i=j กรณีนี้จะเป็นแค "ความแปรปรวน" เฉยๆ ไม่มี "ร่วมเกี่ยว" ในที่นี้เพื่อความง่ายก็เขียนเหลือแค่ λ_i
$\begin{align} \lambda_i = \lambda_{i,i} = \frac{1}{n}\sum_{k=1}^{n}\xi_i^{(k)2} \end{align}$ ..(15)

แล้วฝั่งซ้ายของสมการ (13) ก็จะได้เป็น
$\begin{align} \mathbf{V}\mathbf{\Lambda} = \begin{bmatrix} \vec{v}_1 & \vec{v}_2 & \cdots & \vec{v}_n \end{bmatrix} \begin{bmatrix} \lambda_1 & 0 & \cdots & 0 \\ \\ 0 & \lambda_2 & \cdots & 0 \\ \\ \vdots & \vdots & \ddots & \vdots \\ \\ 0 & 0 & \cdots & \lambda_m \end{bmatrix} = \begin{bmatrix} \lambda_1\vec{v}_1 & \lambda_2\vec{v}_2 & \cdots & \lambda_n\vec{v}_m \end{bmatrix} \end{align}$ ..(16)

แบบนี้ก็จะได้ว่า
$\lambda_i \vec{v}_i = \mathbf{C}\vec{v}_i$ ..(17)

ซึ่งเป็นรูปแบบของปัญหาการวิเคราะห์หาเวกเตอร์ลักษณะเฉพาะ (本征向量, eigenvector)

โดยในที่นี้ v_i คือเวกเตอร์ลักษณะเฉพาะ C คือเมทริกซ์จตุรัส ส่วน λ_i คือค่าคงที่ เรียกว่าค่าลักษณะเฉพาะ (本征值, eigenvalue)

เกี่ยวกับเวกเตอร์ลักษณะเฉพาะในที่นี้จะไม่ลงรายละเอียด หากสนใจอาจอ่านเพิ่มได้ที่อื่นเช่นในวิกิ https://th.wikipedia.org/wiki/เวกเตอร์ลักษณะเฉพาะ

อนึ่ง คำว่า "ลักษณะเฉพาะ" ในที่นี้แปลจากคำว่า eigen ส่วน "ลักษณะเฉพาะ" ซึ่งหมายถึงตัวแปรต่างๆที่นำมาพิจารณานั้นแปลมาจากคำว่า feature เป็นคนละคำ คนละเรื่องกัน ดังนั้นต้องระวังอย่าจำสับสนกัน

เวกเตอร์ลักษณะเฉพาะคือเวกเตอร์ที่มีคุณสมบัติพิเศษคือเมื่อถูกคูณด้วยเมทริกซ์จตุรัสตัวนึงแล้วจะได้ผลออกมาเป็นค่าคงที่คูณกับเวกเตอร์ตัวเดิม

จากนั้นก็แก้สมการ (17) หาค่า λ และเวกเตอร์ v
$\begin{align} \mathbf{C}\vec{v}_i &= \lambda_i\vec{v}_i \\ (\mathbf{C}-\lambda_i\mathbf{I})\vec{v}_i &= 0 \\ \left( \begin{bmatrix} c_{1,1} & c_{1,2} & \cdots & c_{1,m} \\ \\ c_{2,1} & c_{2,2} & \cdots & c_{2,m} \\ \\ \vdots & \vdots & \ddots & \vdots \\ \\ c_{m,1} & c_{m,2} & \cdots & c_{m,m} \end{bmatrix} - \lambda_i \begin{bmatrix} 1 & 0 & 0 & 0 \\ \\ 0 & 1 & \cdots & 0 \\ \\ \vdots & \vdots & \ddots & \vdots \\ \\ 0 & 0 & \cdots & 1 \\ \end{bmatrix} \right) \begin{bmatrix} v_{1,i} \\ \\ v_{2,i} \\ \\ \vdots \\ \\ v_{m,i} \\ \end{bmatrix} &= \begin{bmatrix} 0 \\ \\ 0 \\ \\ \vdots \\ \\ 0 \\ \end{bmatrix} \end{align}$ ..(18)

แล้วก็จะกลายเป็นปัญหา m สมการ โดยมีตัวแปรที่ไม่รู้อยู่ m+1 ตัว คือ v₁,...v_m และ λ
$\begin{align} (c_{1,1}-\lambda_i) v_{1,i} + c_{1,2} v_{2,i} + \cdots + c_{1,m} v_{m,i} = 0 \\ c_{2,1} v_{1,i} + (c_{2,2}-\lambda_i) v_{2,i} + \cdots + c_{1,m} v_{m,i} = 0 \\ \vdots \\ c_{m,1} v_{1,i} + c_{m,2} v_{2,i} + \cdots + (c_{m,m}-\lambda_i) v_{m,i} = 0 \end{align}$ ..(19)

ถ้าเป็นแบบนี้จะมีคำตอบได้ไม่จำกัด แต่เนื่องจากนี่เป็นเวกเตอร์สำหรับแปลงระบบพิกัด คุณสมบัติอย่างหนึ่งที่สำคัญก็คือขนาดจะต้องเป็น 1
$|\vec{v}_i|^2 = \vec{v}_{1,i}^2+\vec{v}_{2,i}^2+\cdots+\vec{v}_{m,i}^2 = 1$ ..(20)

จากตรงนี้จึงมีสมการควบคุมเพิ่มอีกสมการ

เมื่อแก้สมการออกมาได้ก็จะพบว่ามีคู่ของเวกเตอร์และค่าลักษณะเฉพาะออกมาเป็นจำนวน m คู่ โดย v แต่ละตัวก็คือเวกเตอร์แสดงการแปลงพิกัดแกนที่เราต้องการ และ λ ที่เข้าคู่กับ v นั้นจะบอกถึงความแปรปรวนภายในแกนนั้น

ความแปรปรวนบอกถึงความสำคัญของแกนนั้น ปกติแล้วมักนำมาหารด้วยผลรวมของค่าความแปรปรวน แล้วเรียกว่า อัตราความบ่งบอกความแปรปรวน (解释方差占比, variance explained ratio)
$a_i = \frac{\lambda_i}{\sum_{j=1}^{m}\lambda_j}$ ..(21)

ค่านี้เองที่จะเป็นตัวที่พิจารณาว่าควรเก็บตัวแปรใหม่ตัวไหนไว้ ตัดตัวไหนทิ้ง ตัวที่ความแปรปรวนน้อยจะถูกตัดทิ้งได้ ดังนั้นสุดท้ายแล้วจำนวนแกนของระบบพิกัดใหม่ก็จะลดลงจากเดิม

วิธีการแก้สมการหาเวกเตอร์และค่าลักษณะเฉพาะจะไม่แสดงในนี้ แต่ว่า numpy มีฟังก์ชันสำหรับหาค่านี้ให้ นั่นคือ np.linalg.eig และ np.linalg.eigh ดังนั้นจะดึงมาใช้เลย

np.linalg.eig จะใช้กับเมทริกซ์ทั่วไปซึ่งค่าลักษณะเฉพาะที่ได้อาจไม่จำเป็นต้องเป็นจำนวนจริงเสมอไป แต่ np.linalg.eigh จะใช้กับเมทริกซ์แอร์มีต (埃尔米特矩阵, Hermitian matrix) ซึ่งเป็นเมทริกซ์ที่ค่าลักษณะเฉพาะทั้งหมดเป็นจำนวนจริงแน่นอน

ผลที่ได้จาก np.linalg.eigh จะเรียงลำดับตามค่าลักษณะเฉพาะเสมอ โดยเรียงจากน้อยไปมาก ในขณะที่ np.linalg.eig อาจไม่เรียงให้ ดังนั้นในที่นี้จะใช้ np.linalg.eigh



เขียนโปรแกรม

ขอยกตัวอย่างด้วยข้อมูลสองมิติ

import numpy as np
import matplotlib.pyplot as plt
x = np.random.normal(0,2,1000)
y = np.random.normal(x*0.7,0.7)
c = np.random.random(1000) # ใส่สีเพื่อความสวยงามเฉยๆ ไม่มีความหมายอะไร
plt.axes(aspect=1)
plt.scatter(x,y,c=c,edgecolor='k',alpha=0.1,cmap='rainbow')
plt.show()

คำนวณหาเมทริกซ์ความแปรปรวนร่วมเกี่ยว เสร็จแล้วก็หาเวกเตอร์ลักษณะเฉพาะดู

praeruam = np.cov(x,y)
print('เมทริกซ์ความแปรปรวนร่วมเกี่ยว\n',praeruam)
kha_eig,vec_eig = np.linalg.eigh(praeruam)
print('ค่าลักษณะเฉพาะ\n',kha_eig)
print('เวกเตอร์ลักษณะเฉพาะ\n',vec_eig)

ได้

เมทริกซ์ความแปรปรวนร่วมเกี่ยว
 [[3.90083866 2.68839157]
 [2.68839157 2.31209055]]
ค่าลักษณะเฉพาะ
 [0.30316666 5.90976256]
เวกเตอร์ลักษณะเฉพาะ
 [[ 0.59859366 -0.80105282]
 [-0.80105282 -0.59859366]]

ฟังก์ชัน np.linalg.eig จะคืนค่ามา ๒ ตัว อันแรกคืออาเรย์ของค่าลักษณะเฉพาะทุกค่า อันหลังคืออาเรย์ซึ่งเอาเวกเตอร์ลักษณะเฉพาะมาเรียงต่อกันในแนวนอน

ในที่นี้มีสองมิติจึงได้อาเรย์ของเวกเตอร์เป็น 2x2 หลักทางซ้ายเป็นเวกเตอร์ตัวนึง ทางขวาเป็นอีกตัว

ลองแสดงทิศทางของแกนใหม่ที่ได้ภายในระบบพิกัดเดิมดู โดยคูณค่าลักษณะเฉพาะที่เข้าคู่กันไปด้วย เพื่อแสดงถึงขนาดความสำคัญ

kaen_x_mai = kha_eig[1]*vec_eig[:,1]
kaen_y_mai = kha_eig[0]*vec_eig[:,0]
plt.axes(aspect=1)
plt.scatter(x,y,c=c,edgecolor='k',alpha=0.1,cmap='rainbow')
plt.arrow(0,0,kaen_x_mai[0],kaen_x_mai[1],head_width=0.2)
plt.arrow(0,0,kaen_y_mai[0],kaen_y_mai[1],head_width=0.2)
plt.show()

จะเห็นว่าแกนใหม่วางตัวตามการกระจายของข้อมูล ขนาดของแกนก็สอดคล้องกับการกระจาย

สำหรับการแปลงพิกัดไปอยู่ในแกนนี้สามารถทำได้ด้วยการคูณเมทริกซ์

X = np.array([x,y]).T
Xi = X.dot(vec_eig[:,::-1])
xi,yi = Xi.T
plt.axes(aspect=1)
plt.scatter(xi,yi,c=c,edgecolor='k',alpha=0.1,cmap='rainbow')
plt.show()

ในที่สุดก็ได้จุดข้อมูลในระบบพิกัดใหม่



และหากนำข้อมูลนี้มาหาเมทริกซ์ความแปรปรวนร่วมเกี่ยวก็จะพบว่านอกจากแนวทแยงแล้วค่าแทบเป็น 0 คือการกระจายในแต่ละแกนเป็นอิสระต่อกัน ซึ่งตรงกับสิ่งที่ต้องการ

print(np.cov(xi,yi))

ได้

[[5.90976256e+00 1.58698546e-16]
 [1.58698546e-16 3.03166658e-01]]

ต่อมาทีนี้ลองสร้างภาพแสดงความสัมพันธ์ระหว่างเมทริกซ์ความแปรปรวนร่วมเกี่ยวและเวกเตอร์ลักษณะเฉพาะที่หาได้ เพื่อให้เห็นภาพ

cov = np.array([[[1,0],[0,1]],
                [[1,-1],[-1,1]],
                [[1,-0.8],[-0.8,1]],
                [[1,0.8],[0.8,1]],
                [[1,1],[1,1]],
                [[0.5,0.5],[0.5,1.5]],
                [[1.5,0.5],[0.5,0.5]],
                [[1.5,-0.5],[-0.5,0.5]],
                [[0.5,-0.5],[-0.5,1.5]],
                ])
plt.figure(figsize=[7,8])
for i,c in enumerate(cov):
    x,y = np.random.multivariate_normal([0,0],c,2000).T
    X = np.array([x,y]).T
    kha_eig,vec_eig = np.linalg.eigh(c)
    plt.subplot(331+i,aspect=1)
    plt.scatter(x,y,s=20,edgecolor='k',alpha=0.01)
    plt.title('%.1f %.1f\n%.1f %.1f'%(c[0,0],c[0,1],c[1,0],c[1,1]))
    kv = kha_eig*vec_eig
    plt.arrow(0,0,kv[0,0],kv[1,0],color='r',head_width=0.4,head_length=0.2)
    plt.arrow(0,0,kv[0,1],kv[1,1],color='m',head_width=0.4,head_length=0.2)
plt.tight_layout()
plt.show()

การสร้างกระจุกข้อมูลที่มีความแปรปรวนร่วมเกี่ยวตามที่ต้องการทำด้วยฟังก์ชัน multivariate_normal รายละเอียดได้แนะนำไปใน https://phyblas.hinaboshi.com/20180525



สร้างเป็นคลาส

กระบวนการตั้งแต่หาเมทริกซ์ความแปรปรวนร่วมเกี่ยว หาเวกเตอร์ลักษณะเฉพาะ และคูณเพื่อให้อยู่ในระบบพิกัดใหม่ อาจนำมาเขียนในรูปของคลาสเพื่อความสะดวกได้ดังนี้

class WikhroOngprakopLak:
    def rianru(self,X):
        praeruam = np.cov(X.T)
        kha_eig,vec_eig = np.linalg.eigh(praeruam)
        self.V = vec_eig[:,::-1]
        self.a = kha_eig[::-1]/kha_eig.sum()

    def plaeng(self,X):
        return X.dot(self.V)

    def rianru_plaeng(self,X):
        self.rianru(X)
        return self.plaeng(X)

การใช้ก็เริ่มจากสร้างออบเจ็กต์จากคลาสขึ้นมา แล้วก็ใส่ให้เรียนรู้ข้อมูลด้วยเมธอด .rianru() แล้วโปรแกรมก็จะคำนวณเวกเตอร์ลักษณะเฉพาะ (V) และอัตราความบ่งบอกความแปรปรวน (a) จากนั้นพอใช้เมธอด .plaeng() ก็จะเป็นการแปลงพิกัดของข้อมูลโดยคูณกับเวกเตอร์ลักษณะเฉพาะที่ได้มา

แต่ถ้าหากต้องการแปลงแค่ข้อมูลที่ใช้เรียนรู้แล้วให้คืนค่ามาทันทีก็อาจใช้เมธอด .rianru_plaeng() ก็จะเป็นการทำทั้ง rianru และ plaeng ไปเลยในคราวเดียว

ลองทดลองใช้กับข้อมูลสามมิติแบบนี้ (คำสั่ง make_blobs อ่านรายละเอียดได้ใน https://phyblas.hinaboshi.com/20161127)

from sklearn import datasets
from mpl_toolkits.mplot3d import Axes3D
np.random.seed(10)
X,z = datasets.make_blobs(200,n_features=3,centers=4,cluster_std=2.5)
mm = X.min(),X.max()
plt.figure(figsize=[6,6])
ax = plt.axes([0,0,1,1],projection='3d',xlim=mm,ylim=mm,zlim=mm)
ax.scatter(X[:,0],X[:,1],X[:,2],c=z,cmap='rainbow',edgecolor='k')
plt.show()

ให้เรียนรู้แล้วหาค่าในระบบพิกัดใหม่ แสดงค่าในสองแกนแรกออกมา จะเห็นว่ามีการกระจายออกมาดี

wol = WikhroOngprakopLak()
wol.rianru(X)
Xi = wol.plaeng(X)
# หรือ Xi = WikhroOngprakopLak().rianru_plaeng(X)
plt.axes(aspect=1)
plt.scatter(Xi[:,0],Xi[:,1],c=z,cmap='rainbow',edgecolor='k')
plt.show()

คราวนี้ลองเปลี่ยนมาเป็นใช้สองแกนหลัง จะกลายเป็นว่าแกนหลังมีการกระจายน้อย

plt.axes(aspect=1)
plt.scatter(Xi[:,1],Xi[:,2],c=z,cmap='rainbow',edgecolor='k')
plt.show()

ดังนั้นแบบนี้ใช้แค่ ๒ แกนแรกในการวิเคราะห์ปัญหาก็เพียงพอ สามารถลดมิติของปัญหาลงได้



ทดลองใช้กับข้อมูลไวน์

เพื่อให้เห็นภาพชัดลองดูตัวอย่างของข้อมูลที่มีจำนวนมิติมาก ข้อมูลชุดหนึ่งที่นิยมถูกใช้เป็นตัวอย่างก็คือข้อมูลไวน์ ซึ่งก่อนหน้านี้ก็ได้เคยใช้ยกตัวอย่างไปแล้วใน https://phyblas.hinaboshi.com/20171207

w = datasets.load_wine()
X,z = w.data,w.target
X = (X-X.mean(0))/X.std(0) # แปลงข้อมูลให้เป็นมาตรฐาน
wol = WikhroOngprakopLak()
Xi = wol.rianru_plaeng(X)
print(wol.a) # แสดงค่าอัตราความบ่งบอกความแปรปรวน
# แสดงการกระจายตัวของสองแกนแรก
plt.axes(aspect=1)
plt.scatter(Xi[:,0],Xi[:,1],c=z,cmap='jet',edgecolor='k')
plt.show()

จะได้ค่าอัตราความบ่งบอกความแปรปรวน

[ 0.36198848  0.1920749   0.11123631  0.0706903   0.06563294  0.04935823
  0.04238679  0.02680749  0.02222153  0.01930019  0.01736836  0.01298233
  0.00795215]

และนี่เป็นผลการวาดแสดงการกระจายตัวของค่าในสองแกนแรก





ความสำคัญของการทำข้อมูลให้เป็นมาตรฐาน

สิ่งหนึ่งที่ควรทำก่อนทำการวิเคราะห์องค์ประกอบหลักก็คือ ข้อมูลที่นำมาใช้นั้นหากตัวแปรต้นแต่ละตัวไม่ใช่หน่วยเดียวกันแล้วควรต้องปรับข้อมูลให้เป็นมาตรฐานก่อน เพราะมีผลมาก

เกี่ยวกับเรื่องการทำข้อมูลให้เป็นมาตรฐานเขียนไว้ใน https://phyblas.hinaboshi.com/20161124

จะเห็นว่าตัวอย่างข้อมูลไวน์ที่ใช้เมื่อครู่มีการแปลงค่าทำให้เป็นมาตรฐานก่อนที่จะนำมาใช้ด้วย

ตัวอย่างหนึ่งที่เห็นชัดคือเช่นข้อมูลลักษณะแบบนี้



จะเห็นว่าค่าแกนนอนมีขนาดใหญ่กว่าแกนตั้งมาก แบบนี้ต่อให้ทำการวิเคราะห์องค์ประกอบหลักก็จะได้แกนที่แทบไม่ต่างจากเดิม

แต่ถ้าทำข้อมูลให้เป็นมาตรฐานแล้วก็จะกลายเป็นแบบนี้ ผลที่ได้จะต่างออกไปมาก คราวนี้การย้ายแกนดูแล้วมีประโยชน์ขึ้นมาก



ส่วนผลการวิเคราะห์องค์ประกอบของไวน์นั้น หากไม่ทำข้อมูลให้เป็นมาตรฐานก่อนก็จะได้ผลเป็นแบบนี้แทน ซึ่งจะเห็นว่าผลต่างกันมาก



ดังนั้นจึงแสดงให้เห็นว่าถ้าไม่ทำข้อมูลให้เป็นมาตรฐานก่อน ถึงจะทำการวิเคราะห์องค์ประกอบหลักไปก็อาจไม่ได้ช่วยอะไร



การวิเคราะห์องค์ประกอบหลักด้วยการแยกค่าเอกฐาน (SVD)

ในทางปฏิบัติแล้ว แทนที่จะคำนวณหาเวกเตอร์ลักษณะเฉพาะของเมทริกซ์คามแปรปรวนร่วมเกี่ยว วิธีที่มักใช้แทนคือใช้วิธีการแยกค่าเอกฐาน (SVD)

รายละเอียดเขียนไว้ในบทความนี้ https://phyblas.hinaboshi.com/20190916



อ้างอิง

~ เกี่ยวกับเรา ~

สารบัญ

รวมคำแปลวลีเด็ดจากญี่ปุ่น

ภาษา python มอดูลต่างๆ -- numpy -- matplotlib -- pandas -- manim -- opencv -- pyqt -- pytorch การเรียนรู้ของเครื่อง -- โครงข่าย      ประสาทเทียม

ภาษา javascript

ภาษา mongol

ภาษาศาสตร์

maya

ความน่าจะเป็น

บันทึกในญี่ปุ่น

บันทึกในจีน -- บันทึกในปักกิ่ง -- บันทึกในฮ่องกง -- บันทึกในมาเก๊า

บันทึกในไต้หวัน

บันทึกในยุโรปเหนือ

บันทึกในประเทศอื่นๆ

qiita

บทความอื่นๆ

บทความแบ่งตามหมวด

==เลือกหมวด== ดาราศาสตร์ คณิตศาสตร์ -ความน่าจะเป็น คอมพิวเตอร์ -เขียนโปรแกรม --python ---numpy ---scipy ---matplotlib ---pandas ---manim ---pyqt ---sklearn ---pytorch ---mayapython --ruby --javascript --dart --sql --regex --opencv -shell -3D --maya --MMD -microsoft_office -pdf -ปัญญาประดิษฐ์ --โครงข่ายประสาทเทียม -การสุ่ม ภาษาศาสตร์ -ตัวอักษร -เรียนภาษา -หลักเกณฑ์การทับศัพท์ -ภาษาจีน --ภาษาจีนกลาง -ภาษาญี่ปุ่น -ภาษามองโกล -ภาษาลาว -ภาษาเขมร ประวัติศาสตร์ -ประวัติศาสตร์จีน -ประวัติศาสตร์ญี่ปุ่น ปรัชญา บันทึก เรื่องแต่ง ประเทศจีน -จีนแผ่นดินใหญ่ --ปักกิ่ง --เทียนจิน --เหลียวหนิง --เหอเป่ย์ --เหอหนาน --ซานตง --ซานซี --อานฮุย --เจ้อเจียง --หูเป่ย์ --หูหนาน --ฝูเจี้ยน --กวางตุ้ง ---แต้จิ๋ว --ยูนนาน --ซินเจียง -ฮ่องกง -มาเก๊า -ไต้หวัน --ไทเป --จีหลง --เถาหยวน --ซินจู๋ --เหมียวลี่ --ไถจง --หยวินหลิน --เจียอี้ --ไถหนาน --เกาสยง --ผิงตง --อี๋หลาน ประเทศญี่ปุ่น -ฮกไกโด -อาโอโมริ -อิวาเตะ -มิยางิ -อากิตะ -ยามางาตะ -ฟุกุชิมะ -อิบารากิ -โทจิงิ -กุมมะ -ไซตามะ -จิบะ -โตเกียว -คานางาวะ -นีงาตะ -โทยามะ -อิชิกาวะ -ฟุกุอิ -ยามานาชิ -นางาโนะ -กิฟุ -ชิซึโอกะ -ไอจิ -มิเอะ -ชิงะ -เกียวโต -โอซากะ -เฮียวโงะ -นาระ -วากายามะ -โอกายามะ -ฮิโรชิมะ -ยามางุจิ -ฟุกุโอกะ ต่างแดน -อุษาคเนย์ --กัมพูชา --พม่า --สิงคโปร์ -ยุโรป --สวีเดน --เดนมาร์ก --ฟินแลนด์ ท่องเที่ยว -มหาวิทยาลัย -พิพิธภัณฑ์ --พิพิธภัณฑ์วิทยาศาสตร์ --หอศิลป์ -สวนสัตว์ --พิพิธภัณฑ์สัตว์น้ำ -ท้องฟ้าจำลอง -ตึกระฟ้า -ปราสาท☑ --ปราสาทญี่ปุ่น --ปราสาทขอม --ปราสาทยุโรป -ศาสนสถาน --วัด --ศาลเจ้า --โบสถ์ --มัสยิด -สุสาน -มรดกโลก -ทะเล -ทะเลสาบ -ภูเขา -หิมะ -ดอกซากุระ -แมว -รถไฟ -เรือ -ตลาดกลางคืน -งานเทศกาล -ที่ระลึกภัยพิบัติ -ตามรอย บันเทิง -เกม --อาเตอลีเย --โปเกมอน --caligula --vn -อนิเมะ -มังงะ -นิยาย -เพลง --เพลงอนิเมะ --เพลงเกม

　 ค้นหาบทความ

　 บทความล่าสุด

　 บทความแนะนำ

บทความแต่ละเดือน

ค้นบทความเก่ากว่านั้น

ไทย

日本語

中文